Het Meetjesland in het noorden van Oost-VlaanderenThis page in English

Watervliet, een Meetjeslands dorp

St.-Margriete Waterland-Oudeman St.-Jan-in-Eremo St.-Laureins Kaprijke Boekhoute Bassevelde Assenede Eeklo Lembeke Oosteeklo
Klik op de afbeelding hieronder voor een grotere copij ervan. 
Watervliet en zijn geburen op een landkaart van 1973

Uit een landkaart van 1973

Geschiedenis

Het oudste document, totnogtoe gevonden, dat de naam Watervliet ver­meldt, is een charter van keizer Otto II uit 976.  Op dat ogenblik is het een terpendorp van 2 tot 3 ha groot.  Het is ongeveer dat kleine stukje van het huidige grondgebied, gelegen ten zuiden van de Heistraat.  Tot in 1197 heerste er het geslacht 'van Watervliet', dat daarna door de Brugse familie 'van Praet' opgevolgd werd.  Deze laatste heren lagen ook aan de basis van een tweede heerlijkheid met dezelfde naam, die in 1528 een keure kreeg: de 'Nieuwe Keure'.  Ze werd, samen met een twintigtal andere dorpen ver­zwolgen door de stormvloed van 1375-1376, die een nieuwe zeeboezem, de Braakman, deed ontstaan.

Na 125 jaar, tijdens dewelke de polderlaag gevormd werd ingevolge de sedi­mentatie van het zeewater, werd Watervliet opnieuw ingedijkt, eerst door de familie De Baenst (1499), maar vooral door Hiëronymus Lauwerijn, allen hoge Brugse adel.  De bedoeling van laatst­genoemde was Vlaanderen in het Vrije van Brugge een nieuwe haven te schenken, toen de gevolgen van de verzanding van het Zwin catastrofaal werden.  Deze haven moest optor­nen tegen de steeds groeiende Antwerpse metropool, die behoorde tot het hertogdom Brabant.

Watervliet werd in 1500 een heerlijkheid en Hiëronymus Lauwerijn was er de heer van.  In 1504 bepaalde een volgende keure dat het stad werd, en in 1505 volgde een derde, waardoor het een leen 'Pacti et Providentie' werd, wellicht enig in de Nederlanden en ver erbuiten, zeker in die periode.

De kiosk op het Stee

De kiosk op het Stee

Omwille van een betere ligging werd de hoop van Lauwerijn spoedig over­gedragen op een nieuwe bedijking.  Die kreeg de naam van de regerende graaf Philips de Schone: Philippine.  Philippine kreeg eveneens de status van heerlijkheid en was afhankelijk van het Leenhof van Watervliet (1506).  Het havenbeleid werd een mislukking, maar Watervliet hield aan die Brugse droom de 'Kathedraal van het Noorden' en een bijzonder rijke geschiedenis over.

Aan de rand van het protestantisme hadden de godsdienstoorlogen een grote onrust tot gevolg: kunstmatige overstromingen en schermutselingen, maar geen echte beeldenstormerij.  In de Franse Tijd was de commissaris van de Uitvoerende Macht in het Scheldedepartement een Watervlietenaar: R.G. Dubosch.  Hij deed erg zijn best om de Beloken Tijd zo donker mogelijk te maken.  Door zijn manier van bestu­ren barstte de Boerenkrijg uit in zijn departement: in Overmere.  Op 2 augustus 1831 veroverde Willem I twee Watervlietse sluizen, en het 'Verdrag van de XXIV Artikelen' ontnam Watervliet het stuk van zijn grondgebied dat sinds 1648 op Staten Bodem lag.

Het laatste grote wapenfeit was de bevrijding in 1944.  Een gevecht van vijf weken tussen Canadezen en Duitsers aan het Leopoldkanaal kostte de Watervlietse bevolking veertig doden.

Bezienswaardigheden

Onze-Lieve-Vrouwkerk
Zopas vernoemden we de 'Kathedraal van het Noorden'.  Dat is haar ereti­tel hier in de streek.  Hiëronymus Lauwerijn, de heer van Watervliet, raads­lid, kamerheer en schatbewaarder van Filips De Schone, liet ze bouwen.  De kerk stond juist naast de haven.  Ze kwam tot stand in twee bouwperioden: een eerste van 1501 tot 1503.  Een tweede begon in 1525, maar men weet niet wanneer ze eindigde, zeker vóór 1541.
De bouwstijl is Brabantse gotiek.  Wie de architect is, is niet bekend, maar verscheidene elementen wijzen in de richting van Rombaut II Keldermans, de 'prins van de Brabantse gotiek'.  Dat geldt uiteraard niet voor de toren, die dateert van 1893, voor zover hij niet in 1944 vernield werd.  Dat is pure neogotiek.

Interieur
Wat betreft inhoud benijden vele provinciesteden het Watervlietse kunstbe­zit: een marmeren hoofdaltaar van Lucas Fayd'herbe (17de eeuw) met prachtig Mariabeeld en een altaarschilderij 'de Tenhemelopneming van Maria' van Gaspar De Crayer; een preekstoel en communiebank van Hendrik Pullinx sr. (18de eeuw), koorgestoelte, portaal en doksaal van Jacob Sauvage (17de eeuw), een orgel van Boudewijn Ledon (17de eeuw).  De voornaamste schilderijen zijn van Gaspar De Crayer, Joost De Laval, vier landschappen van De Momper ('Maria bezoekt haar nicht', 'De Emmaüsgangers', 'Jezus en Sint-Janneke', 'De heilige Hiëronymus'), Daniël Seghers, Lodewijk De Deyster...  Vooral de triptiek 'De Nood Gods' van de Meester van Watervliet trekt de aandacht: op het middenpaneel de kruisaf­neming, op de zijluiken de kruisdraging en de verrijzenis.
De kerkschat herbergt een missaal uit de drukkerij van Plantijn en oude mis­gewaden, sommige 16de-eeuws, juwelen van de bovenste plank !  Verder zijn er uiteraard kelken, een ciborie, een remonstrans, ampullen en ander goud- en zilverwerk.  De 'Kathedraal van het Noorden' is een bezoek overwaard.

Andere bezienswaardigheden
Rond het centraal gelegen Stee, het dorpsplein, bemerk je: het stadhuis (1781), de kiosk (1932), de gemeentepomp (1781), de Boterbank (1788, gerestaureerd in 1996), de pastorij (1774), het kasteel 'Stoffelt' (1860).  Het dorpsgezicht is officieel beschermd.

Klik op de afbeelding hieronder voor een grotere copij ervan. 
Boterbank

Boterbank

Naast het kerkhof staat een boerenwoning (16de eeuw), die vroeger dienst deed als 'remise' voor het 'Hof van Plaisance', het buitengoed van H. Lauwerijn, dat in 1828 afgebroken werd.

Op Watervliets grondgebied ligt de Mollekotse Kreek, vroeger de Wulfscreeke genoemd, en de dijken, die langgerekt door het landschap snij­den, de weidse polders met hun stilte en tijdloosheid.

Jozef De Paepe

Bron: de uitstekende «Streekgids Meetjesland» gepubliceerd in 1998 door Natuur en Landschap Meetjesland vzw.

Hier staat een aandenken aan Watervliets slachtoffers van 1940-45.

Volg deze link voor een artikel in de franse taal dat
op 1 november 1922 verscheen in
"Le Bulletin Officiel" van de Touring-Club de Belgique.

Naar de top van deze blz
Meer foto's
Het MeetjeslandInhoudstafelDoorzoek onze Meetjesland webstek

MijnPlatteland homepage
MijnPlatteLand.com

Meest recente bijwerking :  12-10-2022
Copyright Notice (c) 2024

Aalter
Adegem
Assenede
Balgerhoeke
Bassevelde
Bellem
Belzele
Bentille
Boekhoute
Donk
Doornzele
Eeklo
Ertvelde
Evergem
Hansbeke
Kaprijke
Kerkbrugge-Langerbrugge
Kleit
Kluizen
Knesselare
Landegem
Lembeke
Lotenhulle
Lovendegem
Maldegem
Merendree
Middelburg
Nevele
Oosteeklo
Oostwinkel
Overslag
Poeke
Poesele
Rieme
Ronsele
Sleidinge
St.-Jan-in-Eremo
St.-Kruis-Winkel
St.-Laureins
St.-Margriete
St.-Maria-Aalter
Ursel
Vinderhoute
Vosselare
Waarschoot
Wachtebeke
Waterland-Oudeman
Watervliet
Wippelgem
Zelzate
Zomergem