Uit tijdschrift "Ons Meetjesland", 1970, 3de jaargang, nr. 1

Oud Bassevelde
 

De naam Bassevelde wordt voor het eerst met zekerheid vermeld in een charter van de Gentse Sint-Pietersabdij, in het jaar 1171, onder de spelling «Baszeuelde».  Spoedig daarna vindt men: Bazeuelde, in 1182 (Archief Rijsel); Bazceuelde, in 1183 (Brugge, Ter Duinen en Ter Doest); Bazzeuelde, in 1184 (Gent, St-Pieters); Bascevelde, in 1185 (idem) en Basceuelda, in 1186 (id.).  Het is een Germaanse naam uit twee delen: batsa + feldu; de betekenis van «batsa» is nog helemaal duister, maar «feldu» wil zeggen «woeste vlakte» (M. Gysseling, Top. Woordenboek vóór 1226, I, p. 103).

Aan de sluis bij Vogelzang ligt het grondpeil slechts 3,50 m. boven de lage waterstand van Oostende, waaruit blijkt dat ook Bassevelde in oude tijden veel overstromingen en watersnood moet gekend hebben.  Ook zijn ligging aan de Grave Jansdijk en de vele andere bedijkingen en waterkeringen bewijzen dat nog.  Op een kaart uit de 16e eeuw, in het Rijksarchief te Gent, aldus De Potter en Broeckaert, «zien wij dat deze gemeente toen nog voor een groot deel met kreken en andere waterplassen bedekt en slechts op weinigen afstand van de Zee gelegen was».

De kerk van O.L.Vrouw Hemelvaart van Bassevelde
1. De kerk van O.L.Vrouw Hemelvaart te Bassevelde, omstreeks 1900.
    Prentkaart uit de verzameling van Rijksveearts J. Baeke, Bassevelde.
 

Bassevelde heeft een oppervlakte van 2.194 ha.  De dorpsplaats is een der mooiste en ruimste van de omgeving.  Met haar fraaie bomenrijen biedt zij een uitzonderlijke aanblik, roept zelfs het beeld op van een typisch Hollands stadje.  In de late middeleeuwen moet Bassevelde een belangrijk dorp geweest zijn, onder het ambacht Boekhoute.  In 1729 had Bassevelde nochtans slechts een bevolking van 1.809 zielen, verdeeld in 1.084 paascommunicanten en 725 kinderen, samen 387 gezinnen.  In 1801 waren er reeds 2.810 inwoners, waaronder 162 ingeschreven behoeftigen.  De volkstelling van 1866 gaf 3.268 zielen aan, waarvan 742 mannen en 663 vrouwen konden lezen en schrijven.

In 1846 telde men te Bassevelde in totaal 669 huizen, waarvan 18 toen onbewoond waren; het getal woningen beliep 715, twintig jaar later, in 1866.

De bevolking is in de loop van honderd jaar nauwelijks gestegen en de jongste jaren zelfs gedaald: 3.365 inwoners in 1945; 3.349 in 1955; 3.080 in 1966.

In 1776 waren er te Bassevelde 16 herbergen, waarvan 14 volgend uithangbord droegen: Den Swarten Leeuw, St. Joris, de Swaene, St. Hubertus, het Damspel (in 1777 veranderd in de Leopoldus), de Carosse, St. Huybrecht, de Meire, den Haese onder den jongen Dooren, den Vogelensanck, de Gans, St. Huybrecht, de Crekelmuyte en het Haentjen.  Daarnaast bestonden er toen nog 5 brandewijnhuizen, zonder uithangbord.

Dorpstraat, pomp en vrijheidsboom vóór 1906
2. Dorpstraat, pomp en vrijheidsboom vóór 1906.
    Prentkaart uit de verzameling van R. Tondat, Eeklo.
 

De kerk van Bassevelde, met haar gothische bakstenen vieringstoren is nog steeds een van de mooiste uit het noorden van Oostvlaanderen.  «Blindnissen, als zelfstandig siermotief of als omlijsting van vensters en galmgaten, vinden wij in nagenoeg al onze oude kerktorens...  Te Bassevelde daarentegen zien wij op elk torenvlak een reeks van negen of tien kraagsteentjes die de vooruitspringende kroonlijst ondersteunen, dewelke eveneens aansluit bij de hoeklisenen.  De wand van het cylindrische traptorentje, twee geledingen hoog, is gans in smalle spaarvelden opgelost, dewelke door slange traceringen omschreven zijn.  In de bovenste geleding vinden wij de fries met elkaar kruisende boogjes terug.  Zij verschilt van die van (de oude kerk van) Eeklo, in zoverre deze laatste een hangende boogfries was; hier daarentegen groeit zij rechtstreeks uit de blindnissentraceringen.  Ook de transeptgevels van de kerk van Bassevelde zijn met boogtraceringen bewerkt» (Dr. E. Dhanens).

Kerk, markt en pomp vóór 1908
3. Kerk, markt en pomp vóór 1908.
    Prentkaart uit de verzameling van R. Tondat, Eeklo.
 

Jammer genoeg heeft de oorspronkelijke kerk verschillende verminkingen ondergaan in de loop van de tijd.  Opgericht in de vroeg-gotische periode, toen de kerkelijke bouwkunst haar hoogste bloei kende, biedt zij niettemin nog steeds een echt monumentaal uitzicht en kan men de slanke, rijzige toren niet genoeg bewonderen.  «Bassevelde's kerk had reeds in het begin der (18e) eeuw, in 1707-10 haar gothische vensters zien verdwijnen.  Hoe spijtig dit ook weze voor dit overigens zo fraaie kerkje, toch moet men erkennen dat het laat-barokke kleedje waarin de kerk, zo binnen als buiten, gestoken werd, niet zonder smaak werd aangepast» (Dr. E. Dhanens).  «Zoals de meeste middeleeuwsche kerken, heeft degene van Bassevelde den vorm van een Latijnsch kruis, het koor naar het oosten gekeerd, en rijst de toren te midden van den kruisbeuk op.  Deze toren, die achthoekig is, heeft eene dubbele rei Gothische klokvensters, waarvan enkele zijn toegestopt, en andere in hunne steenen kozijnen meer of min geschonden zijn...  De beide armen van den kruisbeuk zijn nog tamelijk goed bewaard, en bevatten ieder een gedeeltelijk toegemetseld groot spitsbogig venster.  In dien der linker zijde is bovendien een boog aanwezig, alsof daar vroeger eene deur was» (De Potter/Broeckaert).

De markt en de kerk vóór 1914
4. De markt en de kerk vóór 1914.
    Prentkaart uit de verzameling van R. Tondat, Eeklo.
 

Verbouwingen hadden plaats in 1601-11 en 1707-10, toen het koor nieuw werd gebouwd, de middenbeuk overwelfd en ook de zijbeuken onder een dak werden gebracht, waarbij de ramen hun gotisch karakter verloren.

5. Zicht op het dorp te Bassevelde, vóór 1906.
    Prentkaart uit de verzameling van R. Tondat, Eeklo.
 

«Ten jare 1826 werd het plan opgevat om de kerk gedeeltelijk te vernieuwen, waaraan slechts in 1846 gevolg werd gegeven.  De kosten dezer laatste vergrooting waren geraamd op 30.717,20 fr., waarin door Staat en Provincie ieder met een hulpgeld van 5.000 fr. werd tusschengekomen» (De Potter/Broeckaert).  De voorgevel dateert uit deze periode.

Inwendig is de kerk in drie beuken verdeeld, door ronde pijlers van elkaar gescheiden.  Iedere zijgevel wordt door acht en het koor door vier vensters verlicht.  Vroeger waren er in deze kerk vier altaren, thans zijn er nog drie.

De tienden van Bassevelde werden tot in 1795 geheven door de abdij van Sint-Pieters te Gent (die ze in 1402 verpachtte, samen met die van Oosteeklo, voor een jaarlijks bedrag van ongeveer 63 pond parisis) ; door de abdij van Flines en de bisschop van Doornik, die ze in 1261 hadden verkregen bij koop van Geraard de Duivel; door de pastoors van Bassevelde en Boekhoute en door de kapelaan van «'s Busers kapelle», een oude kapelnij in de kerk van Bassevelde, ter ere van O.L. Vrouw, gesticht door de edele familie de Busere.  Eindelijk werd de tiende, op een zeker deel van de parochie, in 1230, door Gijzelbrecht van Zottegem en zijn vrouw Mathilde aan de Bijloke te Gent geschonken.

6. In volle Dorpstraat, vóór 1908, waar toen de koeien nog rustig konden grazen...
     Prentkaart uit de verzameling van A. Ryserhove, Knesselare.
 

Op de markt van Bassevelde bevindt er zich een monumentale pomp.  Sedert vele jaren bestonden er een put en een houten pomp op die plaats, toen burgemeester Macarius Peers, in september 1822 er bij de gemeenteraad op aandrong, deze te vervangen door «une de pierre de taille à l'imitation de celles de quelques communes du district (Boekhoute, Assenede ?)».

7. Een later beeld van de Dorpstraat rechts, met het Gemeentehuis, omstreeks 1923.
    Prentkaart uit de verzameling van R. Tondat, Eeklo.
 

Hij voegde daaraan toe: «Cet ouvrage, il est vrai, exige un sacrifice de 1200 florins» en bij de gemeentenaren, waarvan de kastoestand reeds berooid was, vond hij inderdaad weinig gehoor voor de oprichting van zijn pronkstuk.  Peers bleef niettemin aandringen, doch pas in zitting van 24 september 1835, onder het voorzitterschap van burgemeester-dokter Johannes De Bruyne, zou de gemeenteraad van Bassevelde het oprichten van de huidige pomp goedkeuren (naar Et. Van Acker).

Burgemeester Peers, zeer hollandsgezind, was een eigenaardig man.  In 1816 liet hij te Gent een boekje verschijnen, onder de titel: «Proef op den dans, door den meyer van Bassevelde aen zyne bestuerden».  Daartegen werd een tijd nadien een hekelschrift uitgegeven, bedoeld als antwoord: «Mislukte proef op den dans, ofte bemerkingen over een schandelyk schriftjen, hetwelk onlangs in 't licht gegeven is onder den naem van den Meyer van Bassevelde».

(Wordt voortgezet)
ALFONS RYSERHOVE.
ROMANO TONDAT.

Separator

Oud Bassevelde 1, 2, 3, 4, 5, 6

Naar de top van deze blz.

Inhoudstafels
1968 - 1969 - 1970 - 1971 - 1972 - 1973 - 1974 - 1975 - 1976 - 1977
1978 - 1979 - 1980 - 1981 - 1982 - 1983 - 1984 - 1985 - 1986

Welkomblz van tijdschrift "Ons Meetjesland"
Doorzoek «Ons Meetjesland»!

MijnPlatteland homepage
MijnPlatteLand.com

Meest recente bijwerking :  21-04-2021
Copyright Notice (c) 2024