Een artikel uit «Heemkundige bijdragen uit het Meetjesland»

E.H. EDWARD FRANCIES
VAN HOOTEGEM
UIT LEMBEKE (1856-1906)
MISSIONARIS IN NOORD-AMERIKA

1. INLEIDING

De parochie Lembeke had in de laatste honderd jaar veel missionarissen en dit was vooral te wijten aan de weldoende invloed van de parochiegeestelijkheid.  De schijnwerper wordt nu even gericht op de eerste missionaris van Lembeke, namelijk Edward Francies Van Hootegem.

Bij de missionering van Noord-Amerika waren reeds in de eerste helft van de 19de eeuw enkele geestelijken van onze streek vertrokken.  Zo vertrok in 1817 Constantijn Maenhout uit Waarschoot samen met enkele andere Gentse seminaristen naar New-Orleans en werd er in 1833 plaatselijk pastoor.  Later werd hij nog vicaris-generaal van dit bisdom.  Zijn laatste levensjaren bracht hij door als kanunnik van St.-Baafs te Gent en overleed er in 1873.

E.H. EDWARD FRANCIES VAN HOOTEGEM

In 1832 vertrok naar Amerika Leo Desseille (° Sleidinge 14.07.1795, zoon van Joannes en Monica De Langhe).  Voorheen was hij nog pastoor geweest te Aalst en te Hansbeke.  In Amerika was hij missionaris bij de Pottowatomies-Indianen aan het Michigan-meer.  Hij overleed er op 26 september 1837.

De bekendste missionaris voor Noord-Amerika was Petrus-Jan De Smet* uit Dendermonde (1801-1873).  De man die bekend was als de zwartrok werkte in de streek van Missouri-St.-Louis in het Rotsgebergte.  Dank zij hem werden er veel Indianen tot het christendom bekeerd.  Het was een figuur waar zijn tijdgenoten naar opkeken en zijn voorbeeld zal wellicht een aantal mensen tot navolging aangezet hebben.

In de tweede helft van de 19de eeuw bleven er Vlaamse priesters naar Noord-Amerika vertrekken.  De stichting van het Amerikaans College te Leuven in 1857, waar men voor deze missionering werd opgeleid, werkte dit uiteraard in de hand.  Uit de streek vertrok in 1881 Edward Francies Van Hootegem en in 1882 Lodewijk De Muelenaere (° Lapscheure 1856).  In de vertaling van de Song of Hiawatha vermeldde Guido Gezelle dat verschillige onzer Vlaamsche taal- en landgenooten vertrokken als geloofszendelingen naar Noord-Amerika.  Uit West-Vlaanderen zijn er dit een dertigtal.... Hij noemde o.a. J. De Blieck uit Oedelem, Eng. Van Paemele uit Pittem en Ivo De Schacht uit Wingene.

Over Edward Francies Van Hootegem verscheen er reeds een bijdrage van de hand van Oscar Lippens in het familietijdschrift "Familiekontakt De Sutter - Lembeke" (nr. 3 - 1984).

Omdat men deze eerste missionaris speciaal wou eren, werd een gedenksteen in de vorm van een zerk aangebracht aan de ingang van de kerk te Lembeke.  De bedoeling van dit artikel is proberen te achterhalen wie deze priester juist was en wat hij gedaan heeft.

De Sint-Egidiuskerk te Lembeke met aan de linkerkant van de hoofdingang de gedenksteen van E.H. Edward Francies Van Hootegem.

 

2. ZIJN AFKOMST

Edward Francies Van Hootegem zag het levenslicht te Lembeke op 3 maart 1856
als, zoon van Pieter Joannes Van Hootegem en Sophia De Smet.  Doopheffers waren Livinus Franciscus De Smet en Maria Antonia Van Ooteghem.  Zijn vader was landbouwer op het Dorp.  Uit dit huwelijk was hij het enige kind.
Pieter Joannes Van Hootegem, afkomstig uit Eeklo, was echter daarvoor reeds getrouwd geweest met Seraphina Acoe (° Adegem 29.03.1813), dochter van Petrus-Franciscus en Isabella Dumouleyn) en dit gezin telde vier kinderen.

A. Charles-Louis (° Lembeke 01.04.1852)
Hij huwde met Marie Mathilde De Sutter (° Lembeke 31.03.1855) en woonde in de Menstraat.  Kleinkinderen van dit huwelijk zijn o.a. Marie-Josée Van Hootegem, Andrea Willems, Maria Willems x Medard Rysselaere, Alma Willems (†) x Oscar Lippens, Clement Van de Velde (†) x Marina De Vlamynck en mijn schoonmoeder Maria Van de Velde x Alfons Bruyninckx.  Edward Francies is dus voor hen een grootoom.

B. Julie Marie (° Lembeke 20.10.1849)
Zij trouwde met Bruno Van Zele (° Kaprijke 03.05.1839).  Zij hadden 8 kinderen en woonden achtereenvolgens te Lembeke, St.-Jan-in-Eremo en Bassevelde.  Bij het burgerlijk huwelijk van dit paar in 1877 trad Edward Francies Van Hootegem op als getuige en handtekende als volgt.

Uit dit huwelijk kwamen er 5 kleinkinderen, voor wie de missionaris ook een grootoom is.  Te Bassevelde zijn dit Roger Van Zele x Simonne Van de Voorde en oud-gemeentesecretaris René Van Zele (†) x Celesta Slock, te Boekhoute Jozef Van Zele x Christine Haverbeke en Robert Van Zele x Agnes Haverbeke.  De vijfde Julien Van Zele (†) trok naar Iowa in Amerika en zette daar de familie verder.

C. Augustus (° Lembeke 14.07.1847)
Hij huwde met Sophia De Buck (° Eeklo 24.08.1842) in 1870 en ging in St.-Margriete wonen.  Na het overlijden van August in 1874 ging het gezin naar Eeklo en zij hertrouwde daar in 1875 met Eduard Ryckaert (° Middelburg 01.08.1841).  De enige dochter van August nl. Marie Louise kwam in Engeland terecht.

D. Aloysius (° Lembeke 13.09.1845)
Op negenjarige leeftijd overleed hij.

Na het overlijden in 1863 van Pieter-Joannes Van Hootegem hertrouwde Sophia De Smet met landbouwer Joannes-Baptiste Van de Woestyne (° Lembeke 22.07.1810).

Opleiding
Edward Francies Van Hootegem deed zijn studies in het College van Eeklo.  Waar hij echter zijn opleiding kreeg tot priester is nog niet bekend.  We weten alleen dat hij priester werd gewijd te Roermond op 2 april 1881.  De parochie Lembeke had toendertijd wel een onderpastoor afkomstig uit Nederland, namelijk Corneille Scholten (° Oudenbosch 17.10.1833), maar dit is onvoldoende om zijn wijding in Nederland te verklaren.  Het bevolkingsboek van vóór 1880 zou eventueel uitsluitsel kunnen geven, maar het kon spijtig genoeg niet ingezien worden.  In het bevolkingsboek van 1880-1890 stond E.F. Van Hootegem samen met hoger vermelde onderpastoor ingeschreven op Dorp nr. 2 als "Priester-Missionaris", in de woning van pastoor Albert Poelman (° Gent 11.04.1823).

Ook navraag bij de archivarissen van de bisdommen Gent en Roermond gaf geen uitsluitsel.  De archivaris van Roermond wist te melden dat er wel degelijk een priesterwijding op die dag had plaatsgegrepen door Mgr. Paredis (afkomstig uit Bree), maar de namen van de niet-bisdom-priesters werden toen nog niet genoteerd.  Dit gebeurde pas vanaf 1900.

Een gedachtenis van de eerste plechtige Heilige Mis die Edward Francies Van Hootegem opdroeg te Lembeke op het Paasfeest 1881.  Daaruit blijkt dat hij toen reeds aangewezen was voor het bisdom Green-Bay in Wisconsin.
 

3. MISSIONARIS IN NOORD-AMERIKA (1881-1906)

E.H. Van Hootegem was geen pater zoals men zou vermoeden, maar een seculier priester.  In geen enkel document wordt melding gemaakt van een bepaalde orde.

Zoals op de gedachtenis van zijn eerste H. Mis te Lembeke staat vermeld werd hij bij zijn wijding reeds aangeduid voor Green-Bay in Wisconsin, Noord-Amerika.  Hij was echter geen missionaris bij de Indianen, zoals men eerst zou verwachten, maar zielzorger bij de Europese inwijkelingen aldaar.

Wisconsin
In 1848 werd Wisconsin de 30ste staat van de Verenigde Staten.  Het ligt in het noord-oosten, aan de grens met Canada en is omringd door grote meren (Michiganmeer, Eriemeer, enz.) en de Mississippi.  Het zeer mooie land was in de 18de eeuw nog uitsluitend bewoond door Indianen.  In de 19de eeuw begon er de kolonisatie zodat de Indianen zich moesten terugtrekken in reservaten.  Op het ogenblik is het de staat met de meeste Indianen.

Landverhuizing
De tweede helft van de 19de eeuw is gekenmerkt door een grote emigratiegolf naar Amerika.  Over de landverhuizers die in Green-Bay en omstreken terecht kwamen, is een en ander te lezen in de brochure The Flemish in Wisconsin geschreven door Jeanne en Les Rentmeesters.  Op bepaalde plaatsen zoals Old Duck Creek, was een vierde van de bevolking Vlaming.  De families waren vooral afkomstig uit de streek van Leuven zoals Oud-Heverlee, enz.  Men vindt er nu nog vele Vlaamse namen zoals Rentmeesters, Bruyninckx, De Cock, enz.  Uit onze streek vestigden zich aldaar Charles Huisman (° 23 maart 1839), zoon van Bernardus en Maria Joanna De Kezel uit Assenede) en Charles De Clerck (° 1870 en afkomstig uit Beernem).  In een appendix van voornoemde brochure vermeldt men in een korte biografie de priesters die een belangrijke bijdrage hebben geleverd aan de totstandkoming van deze bijna Vlaamse nederzettingen.  Zo vermeldt men er ook E.H. E.F. Van Hootegem.  Volgens deze bron deed hij zijn studies in Nederland.

Verder beschrijft men nog de vele gebruiken die men van de Vlaamse voorouders heeft bewaard zoals het vieren van bepaalde feestdagen zoals Sint Niklaas, Blasius, enz. en het houden van een dankmis voor de goede oogst op de kermis.  Ook in de eetcultuur werd veel bewaard.  Vele gerechten worden opgesomd zoals het maken van alle soorten pensen, smoutebollen, enz.

Zielzorg
De Vlaamse landverhuizers kwamen in Amerika letterlijk terecht in een nieuwe wereld.  Ze werden niet alleen geconfronteerd met andere nationaliteiten, andere talen, andere zeden maar vooral met andere godsdiensten.  De kerkelijke overheid - zowel hier als ginder - was zich van dit probleem bewust en daarom werd een beroep gedaan op eigen priesters.  In dit kader werd Edward Francies Van Hootegem uitgestuurd.

Getuige van de Vlaamse afkomst zijn ook de verscheidene veldkapelletjes die langs de wegen werden opgericht.  Dit is een schets uit de brochure The Flemish in Wisconsin.
 

In Amerika hield hij zich vooral bezig met de uitbouw van zijn parochie en de organisatie van het katholiek onderwijs.  Maar het best kan zijn werk beschreven worden door de weergave van het krantenartikel dat in de "Vaderlander - Katholiek blad voor 't Meetjesland" verscheen op 12 juni 1887 naar aanleiding van zijn eerste terugkomst naar zijn geboortedorp.

LEMBEKE - Alhier is aangekome.n, de Eerw. Heer E.F. Van Hootegem, priester-missionaris in het Bisdom Green-Bay (Wisconsin, Noord-Amerika).  De Eerw. Heer Van Hootegem, verliet over omtrent zes jaren zijne geboorteplaats als eerste zendeling van al dat Lembeke bestaat !  Daar in dat nieuwe werelddeel, en uit liefde voor Jesus-Christus en voor zijne verdwaalde medebroeders, ging hij arbeiden aan hunne ziele zaligheid.  Hij werd als herder der parochie Duck-Creek aangesteld, iets dat zoo 22 à 25 mijlen in den omtrek heeft !  Helaas ! de Eerw. Heer Van Hootegem, kwam uit het land van belofte waar alles in overvloed en in sierlijkheid is, doch daar in zijne nieuwe parochie was het geheel anders gesteld, een huis zonder meubelen, eene kerk waar nauwelijks eene houten kist hem tot autaar diende zonder de kleinste versiersels en daar en boven met eene aanzienlijke som geld belast, viel hem ten deel !
Zijn begin was moeilijk en zijne opoffering was groot.  Nogtans, dit alles deed onze moedige missionaris geenszins achteruitwijken, met moed, geduld en waren iever sloeg hij de hand aan 't werk en welhaast had hij door zijn aangenaam karakter en zijne dienstvaardigheid, vele harten tot hem getrokken; kortom, hij vond spoedig hulp, troost en bijstand en alzoo heeft hij zijne parochie tot zekeren welstand weten te brengen.  Evenwel blijft er den vromen missionaris nog veel te stichten en te verbeteren; zijne groote zaak voor den oogenblik is: het stichten eener katholieke school, nu zijn het de Staatsscholen waar de kinderen in het algemeen, hunne opvoeding ontvangen en 't zijn juist die jonge harten die den Eerw. Heer missionaris, dient tot zich te trekken, en eens de goede christelijke gevoelens er in geprent, zullen zij later zijn troost en waar geluk uitmaken.

Opofferingen, geldmiddelen, zijn er nogmaals noodig, het werk is begonnen en moet voltrokken worden.  Wij allen, zijne goede en toegenegene vrienden, zullen den Eerw. Heer Van Hootegem de hand leenen.  Ja, zooals wij in 1879 voor onze scholen gedaan hebben zullen wij in dezen tijd voor de zijne doen.  Schep moed, Eerwaarde Heer, het bezoek naar uw duurbaar vaderland zal gedenkwaardig wezen, en vooraleer andermaal den wijden plas over te steken, zult gij in staat gesteld zijn, dat schoon werk aan te vangen.

Men mag aannemen dat hij wellicht nog naar Lembeke is teruggeweest, maar concrete gegevens daarover werden niet gevonden.

De woning van Edward Francies Van Hootegem, later gemeentehuis.
 

4. ZIJN OVERLIJDEN

Priester Van Hootegem had het plan mettertijd naar Lembeke terug te keren en zijn laatste jaren alhier door te brengen.  In dit vooruitzicht liet hij zich een woning bouwen in de Dorpstraat, rechtover het godshuis.  Zijn huis is de Lembekenaars goed bekend want het was daar voor kort nog gemeentehuis.

Volgens de familieoverlevering zou hij ook betrokken geweest zijn bij de financiering van de kapel van het godshuis.  Het zou voor hem uiteraard gemakkelijk zijn de H. Mis te kunnen lezen in een kapel rechtover zijn deur.  Het plan van deze kapel werd in november 1904 opgemaakt door architect Henri Vaerwijck en in de Godshuiscommissie onder leiding van C. Stockman op 15 december daaropvolgend aangenomen.  Na goedkeuring in de gemeenteraad voorgezeten door graaf Gonzalve d'Alcantara en van de Bestendige Deputatie op 16 februari 1906, kon men tot uitvoering overgaan.  Dit heeft E.H. Van Hootegem echter niet meer kunnen meemaken.

Het godshuis van Lembeke gebouwd in 1877 met vooraan links de kapel die E.H. Van Hootegem mee hielp financieren bij de bouw in 1906.
 

Het plan van de kapel.		Een binnenzicht van de kapel.

 

Had hij het einde al voelen naderen en voorbereidingen getroffen tegen alle hoop in ?  Of was hij toch op het laatst verrast, wie zal het zeggen.  Feit is in elk geval dat hij het slachtoffer werd van een slepende ziekte.  In zijn laatste brieven meldde hij dat... als deze ziekte ongeneeslijk zou zijn, hij zijn goede vrienden in België niet meer zou terugzien ( brief aan schepen Boone dd. 9 februari 1906).

En zijn vrees werd bewaarheid.  Hij overleed in het hospitaal van Green-Bay op 13 februari 1906.  Te Lembeke hield men op maandag 5 maart daaropvolgend een lijkdienst om 9 uur 's morgens.  De dienst werd bijgewoond door verschillende priesters van de streek en door de kanunniken August De Mals (zijn oud-superior van het College van Eeklo) en Eugeen Van Rechem (oud-studiegenoot en boezemvriend).

Trouwens E. Van Rechem was in Lembeke geen onbekende.  Hij was er immers onderpastoor in opvolging van Corneille Scholten van 6 januari 1882 tot 2 oktober 1888.

Zijn doodsprentje met de weergave van een fragment uit zijn laatste brief over zijn ongeneeslijke kwaal.		Dit is het gedenkteken dat voor Edward Francies Van Hootegem werd aangebracht.  Het bevindt zich links van de ingang tot de kerk.

 

Een derde van de bevolking in Wisconsin is nu katholiek.  De voormelde brochure The Flemish in Wisconsin bewijst dat men E.H. Edward Francies Van Hootegem ook in Amerika nog niet vergeten is.

J. Dobbelaere

* Zijn oudste broer Jan-Baptiste De Smet was tijdens de Franse overheersing pastoor te Sleidinge en dit tot 1808. [Terug]

Bron:
Dit artikel werd overgenomen met toelating uit het tijdschrift
«Heemkundige bijdragen uit het Meetjesland», 3de jaargang 1989, nr. 4.

De vader van E.H. Edward Francies : Pieter Joannes Van Hootegem (VII)

Top van deze blz
Welkomblz — Overzicht — Inhoudstafel
Doorzoek onze Van Hootegem webstek

MijnPlatteLand.com

Meest recente bijwerking :  15-08-2022
Copyright Notice (c) 2024