Het Meetjesland in het noorden van Oost-Vlaanderen

Aalter, een Meetjeslands dorp

Klik op de afbeelding hieronder voor een grotere copij ervan.

Aalter en zijn geburen op een landkaart van 1973

Oppervlakte: 8192 ha; inwoners: 18417.

Deelgemeenten: Aalter (13326 inwoners), Bellem (2441 inw.), Lotenhulle (2108 inw.), Poeke (542 inw.).

Naam: over de betekenis bestaat geen eensgezindheid; misschien heeft de naam van een plant er iets mee te maken ('halahdra' = jeneverbessenstruik). Oude benamingen zijn: Haltra, Haleftra, Haltre, Haelter en Haeltert. Het is slechts rond 1700 dat de naam Aeltre doordringt en het meest gebruikt wordt.

Historische schets

Aalter ligt, midden een uitgestrekt groen gebied, centraal tussen Gent en Brugge enerzijds, en Eeklo en Deinze-Tielt, anderzijds. Het centrum van Aalter verheft zich voor een groot deel ruim 20 meter boven de zeespiegel. Van de aanwezigheid van de mens in Aalter tijdens de prehistorie, getuigen de archeologische vondsten, die vooral gedurende de laatste 40 jaar gedaan werden. Een paar paleolithische sites met talrijke uit silex vervaardigde artefacten, een vuurstenen bijltje (3000 à 2000 vóór Christus) en een bronzen votiefbijltje (Houtem, midden-Bronstijd, 1200 à 1000 vóór Christus) zijn de meest markante vondsten. Uit de late Bronstijd en de vroege IJzertijd dateert het grafveld van Oostergem. Uit allerlei kleine vondsten mag besloten worden dat van 750 tot 450 vóór Christus een kleine nederzetting van urnenveldmensen in Aalter bestaan heeft.

1. Sint-Corneliuskerk
2. Markt en kiosk
3. Nieuw Gemeentehuis
4. 't Vrijhof
5. Herenhuis Roelandts
6. Oud Gemeentehuis
7. Station
8. Sportcentrum

Voor de Romeinse tijd mag aangenomen worden dat in Aalter Gallo-Romeinen gevestigd waren. De oudste historische vermelding van Aalter dateert van 974. In de nabijheid van de huidige kerk lag toen de kern van de 'villa Haleftra', met de bijbehorende kouters. Het Bulskampveld was in de Middeleeuwen de grootste heide van Vlaanderen. Ze was bezaaid met ontelbare vijvers. Aalter lag op de rand van die heide. De Kraenepoel is de enige overblijvende van de vele vijvers en plassen. De botanische waarde ervan is uniek, maar wordt door vervuiling en een gewijzigd beheer sterk bedreigd. De omgeving is een overblijfsel uit de tijd dat hier bij ons de heide nog weelderiger voorkwam dan nu in de Kempen.

Tijdens de opstand van de Gentenaars tegen de graaf speelde Aalter een grote rol. In 1379 versloegen de Gentse Witte Kaproenen hier de Brugse kanaaldelvers. Het graven van de Brugse Vaart in 1613-1623 in de bedding van de Durme was belangrijk voor de ontwikkeling van de gemeente. De eerste brug in Aalter is van 1775. De Oude Vaart, een vóór de Tweede Wereldoorlog afgesneden arm van het kanaal Gent-Brugge, is een paradijs voor wandelaars en vissers en werd in 1977 als landschap beschermd.

Als demarcatielijn tegen Holland werden langs het kanaal tal van versterkingen gebouwd. De eerste brug in Aalter is van 1775. De aanleg van het kanaal betekende het einde van de oude verkeersweg over de hoogtekam in het zuiden van de gemeente. In 1838 werd een spoorlijn aangelegd en vrij spoedig werd de dagbargie op het kanaal afgeschaft. In de jaren dertig startte de aanleg van de autoweg Brussel-Oostende, met een afrit in Aalter. Tussen de vaart en het centrum kwam in 1962 een industrieterrein van ruim 125 ha.

De 'Villa Haleftra'
De 'Villa Haleftra' was bij benadering gesitueerd waar zich nu de Markt bevindt. Hij werd omringd door kouters, die bewerkt werden door de onvrijen, die aan de hoeve verbonden waren. Later was de Boomgaard, een klein deeltje van het Hof van Praet, eigendom van de heren van Aalter, ook heren van de Woestijne genoemd. Oorspronkelijk hadden die heren hun 'huus' op het Woestijnegoed, in het noorden van Aalter. In 1546 liet de toenmalige heer van Aalter, Lodewijk van Praet, hier zijn 'huus' oprichten. Omstreeks 1590 werd het Hof van Praet, samen met de kerk en het hele dorp, tijdens het geuzenverzet afgebrand en nooit meer heropgebouwd.

Bezienswaardigheden

Sint-Corneliuskerk
Men veronderstelt dat Aalter al in de Karolingische tijd zijn eerste kerkje had. Het is duidelijk uit te maken wanneer de kerk aan de heilige Cornelius toegewijd werd. De oudste sporen van de huidige kerk gaan terug tot in de 12de of 13de eeuw. Aan het einde van de 15de eeuw vond een eerste uitbreiding plaats en omstreeks 1540 werd een nieuwe beuk bijgebouwd. De kerk bleef misschien wel van de Beeldenstorm gespaard, maar werd rond 1590 door Hollandse vrijbuiters in een ruïne herschapen.
Een laatste belangrijke bouwcampagne wordt gesitueerd in het begin van de 20ste eeuw. Met de verbouwing vanaf 1903 veranderde het uitzicht van de kerk ingrijpend: het schip werd verlengd en grotendeels herbouwd, de toren werd verhoogd, terwijl transept en koorpartij volledig werden gerestaureerd naar hun vermoedelijk laatgotische uitzicht. De zijbeuken werden nu afgedekt door een reeks kleine schilddaken, die elk één travee overspannen.
De Duitse troepen lieten bij hun aftocht in 1918 de bovenste torengeleding exploderen, waarbij ook het dak werd geteisterd. Bij de herstelling en heropbouw in de jaren 1921-1923 blijkt men zich nauwgezet te hebben gehouden aan de plannen van 1902. Naar aanleiding hiervan werd in de toren een opschrift aangebracht met de tekst 'Destructa 1918, Refecta 1921'.

H. Cornelius

Interieur
Het interieur van de kerk vertoont net zoals het kerkgebouw zelf een overwegend neogotisch karakter. Dit is voornamelijk het gevolg van de verbouwingen in 1903, waarvoor de plannen door architect Camille Goethals getekend werden. In de koren en de kruiskapellen prijken twaalf neogotische glasramen van Gust Ladon, Ganton-Defoin en Albert Mestdagh.
Het meubilair omvat een neogotische preekstoel (1906), een communiebank (1907) en neogotische hoofd- en zijaltaren (1907-1909) ontworpen door E. Van den Eynde, een oude eiken communiebank (1722) van Fr. Desseyn, vier eiken biechtstoelen, drie in rococostijl en één in fraaie barok, een gedeeltelijk bewaarde orgelkast in rococostijl (1754) van P. Van Peteghem, een doopvont (18de eeuw), een op koper geschilderde kruisweg (19231934) ontworpen door Fr. Coppejans, een buste van Sint-Cornelius (18de eeuw) en enkele blazoenen in het koor. Tegen de noordgevel liggen 18de en 19de-eeuwse grafstenen. De verering van de H. Cornelius (16 september) wordt nog in ere gehouden.

Marktplein en kiosk
De markt van Aalter vertoonde tot aan de tweede helft van de 19de eeuw ongeveer de vorm van een gelijkbenige driehoek, waarvan de top de hoek van de Stationsstraat en de huidige Brouwerijstraat raakte. In 1854 gingen er stemmen op om de bloeiende markt meer ruimte te geven. De huizenrij aan de westkant met de herbergen Het Lam (nu Memling) en De Zwaan (nu De Valk) diende te worden gesloopt. Na de vergroting besloeg de 'Plaatse' in 1856 meer dan 2.000 m². Centraal op de markt staat een kiosk, opgericht in 1908, naar een ontwerp van Cyriel Vanaverbeke. In de onderbouw wordt de weegschaal van de vroegere botermarkt bewaard. De gietijzeren constructie wordt bedekt door een koperen zeshoekig dak met torenhelm en windwijzer. In 1986 kreeg de kiosk een grondige restauratiebeurt door meester-restaurateur en kunstsmid Omer Loontjens.

Oud gemeentehuis, Gemeenteplein 1
In 1845 werd het gemeentehuis gebouwd, door architect Roelandt van Gent. Daarin waren ook de gemeenteschool en de woning voor de onderwijzer ondergebracht. Dit was het eerste officiële wethuis van Aalter. In 1937 werd de gemeenteschool elders ondergebracht. Sinds 1994 resideert het gemeentebestuur in een nieuw opgetrokken gemeentehuis in de Europalaan.

Herenhuis Roelandts

Nieuw gemeentehuis, Europalaan 22
Het nieuw gemeentehuis van de architecten Willy en Pascal Lambrecht uit Sint-Martens-Latem, Antoine Lievens en Yves De Craemer werd in gebruik genomen in 1994. In de inkomhal zijn twee schilderijen van Antoon De Clerck te bezichtigen. De glasramen in de raadzaal werden ontworpen door Cyr Frimout en uitgevoerd door Blondeel.

Herenhuis Roelandts, Stationsstraat 31
De fraaie tweegezinswoning, met zeven traveeën en twee bouwlagen onder een pannenzadeldak, gebouwd tegenover het oud gemeentehuis, dateert vermoedelijk van 1783-1784. J. B. Roelandts, gewezen griffier was de opdrachtgever. Het interieur werd verfraaid met halfverheven beeldhouwwerk op de schouw, o.a. de beeltenis van Jozef II.

't Vrijhof', Bellemstraat 18
Naast dit 18de-eeuws hoevetje, dat door de gemeente gerestaureerd werd, staat een beeld in polyester, een symbolische voorstelling van toerisme door Cyr Frimout.

Kasteel Nobelstede, Manewaarde 15
Dit neotraditioneel kasteel gaat terug tot 1513. Het omgrachte 'casteelgoedt' was samengesteld uit een 'huys van plaisance' en een grote en kleine hoeve. Dankzij enkele restauraties tussen 1949 en 1963 werd het domein in een openluchtcentrum herschapen.

Kasteel Loveld, Loveldlaan 41
Dit kasteel van 1912 in classicistisch 'Franse' stijl, werd gebouwd in opdracht van graaf Karel de Hemricourt de Grunne, burgemeester van Aalter van 1921 tot 1931. Het interieur is in Lodewijk XVI-stijl.

Sportcentrum, Lindestraat 17
Bij de ingang staat het bronzen beeld 'Wandelaars', vervaardigd door kunstenaars Cyr Frimout en Dirk De Groeve uit Hansbeke. In de hal staat het witmarmeren beeldhouwwerk 'De Worstelaars' van Jef Lambeaux (1896).

Oorlogsmonumenten
Het Polenmonument in Ter Walle eert de Polen die Aalter bevrijdden in 1944. Het ijzeren embleem van hun legerafdeling is van O. Loontjens.
Tegen de zuidgevel van het voormalige gemeentehuis vermeldt een plaat van Amedée Laroy de namen van de verzetslieden die hier tijdens de Tweede Wereldoorlog werden gefusilleerd.
Naast de Sint-Corneliuskerk herinnert een kruisvormig monument aan de militaire en burgerlijke slachtoffers van de Eerste Wereldoorlog.

Sint-Godelievekerk, Aalter-Brug
In de omgeving van het industriepark nam de bewoning sterk toe, zodat hier een nieuwe parochie gevormd werd. De parochiekerk in Aalter-Brug werd gebouwd door August Cocquyt in 1938.

Bron: de uitstekende «Streekgids Meetjesland» gepubliceerd in 1998 door Natuur en Landschap Meetjesland vzw.
Een bijdrage van Geertrui De Zutter.

Meer foto's
Het Meetjesland — Inhoudstafel — Doorzoek onze Meetjesland webstek

MijnPlatteLand.com

Meest recente bijwerking : 05-03-2023
Copyright Notice (c) 2024