Het Meetjesland in het noorden van Oost-Vlaanderen
Lovendegem, een Meetjeslands dorp
 
|
Uit een landkaart van 1973
Oppervlakte: 1947 ha; inwoners: 9217.
Deelgemeenten: Lovendegem (7873 inw.), Vinderhoute (1344 inw.).
Naam: Lovendegem duikt voor het eerst op in 1140 als 'Lovendenghien', een Frankische nederzettingsnaam, verwijzend naar 'de woonplaats van lieden van Lubantos'.
Lovendegem ligt aan de zuidergrens van het Meetjesland en raakt aan de noordwestelijke rand van de Gentse agglomeratie. Sinds de fusieoperatie van 1977 vormt Lovendegem samen met Vinderhoute één gemeente. Tot in het midden van deze eeuw bewaarde Lovendegem in hoge mate zijn laatmiddeleeuws landschapsbeeld. De jongste decennia echter evolueerde dit puur landbouwdorp tot een gemeente met sterk residentieel karakter, waardoor het landelijke en het agrarische verleden steeds meer naar de periferie verdrongen werden.
|
1. Gemeentehuis
2. Sint-Martinuskerk
3. Kasteel van Lovendegem
4. Medisch Pedagogisch Instituut
5. Sporthal
Bodemkundig maakt Lovendegem deel uit van de Vlaamse Zandstreek. Het reliëf varieert van 6 tot 8 m, met als hoogste punt de dorpskerk, die 10,45 m boven de zeespiegel gelegen is. Andere hoger gelegen gronden vinden we in het noordoosten. Het zijn de kouters, gronden die als eerste in cultuur zijn gebracht. De lager gelegen gebieden zijn de alluviale gronden van de Durme en Poeke. Aan deze beide riviertjes, de Durme (vroeger Hoogkale) en de Poeke (Neerkale), die aan de grens van Lovendegem samenvloeien, dankt Lovendegem zijn strategische ligging. Vooral de Hoogkale was belangrijk daar ze bevaarbaar was. In haar bedding werd tussen 1613 en 1623 de Brugse Vaart gegraven. Een andere kunstmatige waterweg, de Lieve, die Gent met Damme verbond, werd omstreeks 1251 gegraven en vormt grotendeels de oostergrens van de gemeente.
Historische schets
Materiële sporen van bewoning gaan terug tot de late IJzertijd. Tot aan de
Franse Revolutie had Lovendegem een sterk feodale structuur. Het was een echte
lappendeken van heerlijkheden: drie hoofdheerlijkheden en vier ondergeschikte
heerlijkheden. De hoofdheerlijkheden waren: de Baronie of de dorpsheerlijkheid
van Lovendegem in het centrum, de Keure van
Sleidinge-Lovendegem-Waarschoot
in het oosten en de heerlijkheid Vinderhoute
in het zuiden. De ondergeschikte heerlijkheden waren die van Nieuwenhove, ten
Broecke, ten Straten en ten Walle. Aldus kende het dorp drie 'heren': namelijk
de heer van Lovendegem in de Baronie, de graaf van Vlaanderen in de Keure, en de heer
van Vinderhoute.
De dorpsheerlijkheid was reeds in de 13de eeuw in handen van naamdragers 'van
Lovendegem'. Door erfenis, schenking, samenzwering, schuldenlast en
inbeslagname kwam de heerlijkheid geregeld in andere handen. Zo werd in 1642
de heerlijkheid, na samenzwering van de heer van Lovendegem tegen de hertog, door
Karel de Stoute, hertog van Bourgondië, in beslag genomen. Omstreeks 1550
liet keizer Karel V de hele inboedel van de woning van de Lovendegemse dorpsheer in
beslag nemen. Koning Filips II verkocht enkele jaren later de heerlijkheid in
haar totaliteit aan de rijke Gentse patriciër Joos Triest.
De godsdienstoorlogen van de tweede helft van de zestiende eeuw en de
daaropvolgende repressie door de Spaanse landvoogd Alva, joegen de bevolking op
de vlucht en lieten het dorp achter als gemakkelijke prooi voor de rovende en
plunderende benden van huurlingen en soldaten.
Onder de aartshertogen Albrecht en Isabella kwam er eindelijk vrede. De
Lovendegemse bevolking kwam stilaan terug, woningen werden herbouwd, de kerk
werd volledig hersteld, en de verlaten gronden weer in cultuur gebracht. Het
einde van de 18de eeuw bracht opnieuw oorlogsgeweld, want aan de oevers van het
kanaal van Gent naar Brugge werd slag geleverd door Franse en Hollandse troepen.
Lovendegem werd opnieuw niemandsland.
In het jaar 1700 was de dorpsheerlijkheid zodanig belast, dat bij besluit van de
Raad van Vlaanderen de heerlijkheid verkocht werd aan Gillis Dons, heer van
Scheldewindeke. Tot aan de Franse Revolutie zal de heerlijkheid in handen
blijven van deze familie, die in 1716 de baronstitel verwierf. Het kasteel van
de heerlijkheid wordt tot op heden door nazaten van Gillis Dons bewoond.
De Spaanse erfenisoorlog zorgde enkele jaren opnieuw voor oorlogsleed, en eens
temeer was het grondgebied van de heerlijkheid de plaats van het strijdtoneel.
De Franse Revolutie maakte een einde aan de feodale structuur. Lovendegem werd
een gemeente ! Onder Napoleon vielen heel veel Lovendegemse jongens op verre
slagvelden. De Hollandse periode werd een bloeitijd voor de dorpsgemeenschap,
maar omstreeks 1845 brachten de teloorgang van de huisweefnijverheid, de opeenvolgende
aardappelplagen en de mislukking van de oogst armoede onder de bevolking. Een
cholera-epidemie teisterde enkele jaren later de bevolking.
Vanaf 1880 zien we de bevolking gestadig aangroeien. Het dorp als woonvlek
breidt zich uit naar de wijken buiten de dorpskern. Vanaf 1960 brengen grote
verkavelingen een explosie van de bevolkingsaangroei, en bepalen meteen het
uitzicht van Lovendegem zoals we het nu kennen.
Bezienswaardigheden
Sint-Martinuskerk
De kerk is oorspronkelijk een laat-15de-eeuws gebouw, verwoest door de beeldenstormers,
in 1616 heropgebouwd, en vergroot in 1788 en 1822. In 1896-1897 werd ze ingrijpend
gerestaureerd in zuiver neogotische stijl. Het interieur bevat onder meer een
eikenhouten biechtstoel van 1659 in renaissancestijl, een kansel in rococostijl van 1767,
en een geklasseerd Van Peteghem-orgel. In de buitenmuren van de kerk zijn enkele
merkwaardige grafstenen aangebracht.
Gemeentehuis, Kerkstraat 45
Het werd in 1911-1912 opgetrokken in eclectische stijl en in 1967 vergroot met een moderne
aanbouw. Voor het gemeentehuis staat een oorlogsmonument van de hand van de Brugse
beeldhouwer G. Pickery (1920).
|
Kasteel van de familie Dons de Lovendeghem
Het Kasteel van Lovendegem, Kasteeldreef 140
Dit zeer indrukwekkend gebouw was oorspronkelijk de zetel van de heerlijkheid
Lovendegem. In de loop der eeuwen werd het herhaaldelijk verbouwd en vergroot,
maar zijn huidige uitzicht kreeg het omstreeks 1880. Het is opgetrokken in een
flamboyante eclectische bouwstijl. Met een vierkante donjonachtige hoofdtoren,
verscheidene kleinere ronde torens, twee zware torens die de overdekte toegangspoort
flankeren, een volledige omwalling en een stenen toegangsbrug, bepaalt dit imposant
gebouw het uitzicht van de dorpskern van Lovendegem. Vanaf het kasteel vertrekt
de Kasteeldreef, een rechtlijnige straat, omzoomd met een dubbele rij eiken, die leidt
naar de Brugse Vaart, naar de plaats waar tot voor enkele jaren Lovendegembrug lag.
Kasteel Ter Laar, Appensvoordestraat 66-68
Dit kasteel is beter gekend als het kasteel Ten Velde. Dit neoclassicistisch
gebouw dateert uit het begin van de 19de eeuw. Het ligt te midden van een
prachtig landschapspark met grote vijver en heeft een toegangsdreef met beuken
omzoomd.
Kasteel Diepenbroeck, Appensvoordestraat 70
Dit kasteel is ook gekend als het kasteel 'van de reus en de reuzin', dit
verwijzend naar de twee grote mythologische figuren, die aan de hoofdingang
zijn opgesteld. Dit landgoed, reeds in 1421 vermeld, kreeg zijn huidige
uitzicht omstreeks 1804. Het is deels in empirestijl opgetrokken, heeft een
merkwaardige oranjerie, maar van het eens zo prachtige park blijft nu niet veel
meer over. Het kasteel is nu een bejaardentehuis.
|
Laatste rustplaats zusters van liefde
Kasteel De Rode Poort, Appensvoordestraat 129-131
Het behoorde tot de heerlijkheid Ter Straeten, en werd in 1757 bij verkoop vermeld
als 'een schoon huys van plaisance'.
Kasteel Appensvoorde, Koning Leopoldstraat 20
'Cedar Castle', zoals het tegenwoordig heet, is gelegen aan de Brugse Vaart en dateert
uit de tweede helft van de 18de eeuw. In 1844 werd het verbouwd naar de plannen
van architect L. Minard. In het landschapspark zijn een merkwaardige cederboom
en een ijskelder in goede staat te zien.
Kasteel Oude Wal, Koning Leopoldstraat 39
Dit neoclassicistische kasteel is fraai gelegen in een uitgestrekt park met veel
bomen. Het gebouw dateert uit de 18de eeuw, maar werd herhaaldelijk verbouwd
en vergroot. De voorgevel is merkwaardig.
Kasteel Laresteen, Larestraat 1
In de tweede helft van de 19de eeuw werd dit kasteeltje in eclectische stijl
opgetrokken op de plaats waar reeds in de 15de eeuw een hofstede als 'steen'
vermeld wordt. Nu is het bijna volledig ingebouwd door woningen.
Stichtingshuis congregatie van de zusters van liefde van Jezus en Maria,
Appensvoordestraat 17
Hier werd in 1803 door P. J. Triest, pastoor van Lovendegem, de congregatie van
de zusters van liefde gesticht. Het gebouw, waarschijnlijk oorspronkelijk
een dubbele kortwoonst, is sterk gerestaureerd, en was enige tijd een klein museum
van de congregatie.
|
Kapelletje opgericht door broeder J. Dobbelaere
Kloosterkerk, Molendreef 16
Deze kapel werd in 1865 in neoromaanse stijl opgetrokken. De zusters van liefde
hadden hier toen hun kloostergemeenschap. Nu is die uitgegroeid tot het
Dienstverleningscentrum Bernadette. De kapel had een prachtig interieur,
dat enkele jaren geleden door verbouwing volledig teloorging. Binnen de
kloostermuren worden nog steeds overleden zusters begraven. Op het kerkhof,
ingewijd in 1844, ligt ook kanunnik Triest begraven.
Kapellen
Bij Bierstal staat een merkwaardig kapelletje, opgericht in 1734 door een in
Lovendegem geboren alexiaan of cellebroeder. Een ruitvormige gedenksteen
herinnert aan de oprichting van de kapel. Andere kapellen staan in de
Larestraat, de Vaartstraat, de Lostraat en het Waalken.
Hoeven
Hoewel de jongste jaren heel wat werd gesloopt, zijn er in Lovendegem ook nog
enkele merkwaardige hoeven, onder andere in de Appensvoordestraat, de
Bredestraat, de Baetsdreef, Het Eeksken, de Kerkelanddreef, het Kort-Eindeken,
Kuitenberg, Lievestraat, Lostraat en Vijverstraat.
Bron: de uitstekende «Streekgids Meetjesland» gepubliceerd in 1998 door Natuur en Landschap Meetjesland vzw.
De bevolking van Lovendegem stond in 2006 op 8.091 zielen (zonder Vinderhoute). Sinds 1 januari 2019 maakt Lovendegem samen met Waarschoot en Zomergem deel uit van "Lievegem".
Meer foto's
Het Meetjesland
— Inhoudstafel
— Doorzoek onze Meetjesland webstek
MijnPlatteLand.com
Meest recente bijwerking : 09-05-2022
Copyright Notice (c) 2025