Het Meetjesland in het noorden van Oost-Vlaanderen

Assenede, een Meetjeslands dorp

Uit een landkaart van 1973

Oppervlakte: 8721 ha; inwoners: 13569.

Deelgemeenten: Assenede (5847 inw.), Oosteeklo (2706 inw.), Bassevelde (3022 inw.), Boekhoute (1994 inw.).

Naam: 1120 'Hasnethe'; 1135 'Hasnetha'; 1190 'Hasnede'.  De betekenis hiervan is niet volledig duidelijk, maar gaat vermoedelijk terug op het Keltische 'kassanos', wat eik betekent.  Het is dus een boom- of bos toponiem.  Na het ondergaan van Germaanse en Romaanse invloeden zou hieruit 'Hasnethe' ontstaan zijn.

Geschiedkundige schets

Het ontstaan van Assenede is in de nevel van de tijden verloren gegaan.  De huidige dorpskern ligt op een natuurlijke hoogte (zandrug) en dateert vermoedelijk uit de 11de eeuw.  Een oudere (Friese) bewoningskern is echter niet uitgesloten.  De eerste keer dat we iets in de bronnen over Assenede vernemen, is in 1108.  In dat jaar wordt de kerk evenals die van Boekhoute en Axel en de kapel van Hulst geschonken aan het kapittel van het Bisdom Utrecht.  Assenede zal later de hoofdplaats worden van het Ambacht Assenede.  Tezamen met Boekhoute, Axel en Hulst vormden ze de Vier Ambachten, die vermoedelijk op het eind van de 12de eeuw een 'keure' (privileges) kregen van de graaf van Vlaanderen.  Die keure werd in 1242 vernieuwd.  Met de benaming Ambacht werd de bestuurlijke, juridische en geografische omschrijving van een bepaald gebied aangeduid.  In 1120 wordt het gebied rond Assenede al als 'administratio' aangeduid.  Dit impliceert het bestaan van een afzonderlijk bestuurs- en rechtsdistrict.  Assenede had in de late Middeleeuwen een open verbinding met de zee.  De Vliet (in de Albertpolder) is hier nog een overblijfsel van.

Uit een landkaart van 1973

In de loop der tijden heeft Assenede het herhaalde malen zwaar te verduren gekregen.  Vooral bij de verschillende oorlogen die in de streek uitgevochten werden en door natuurgeweld.  Vooral de overstroming van 1488 heeft voor het noordelijk gedeelte van Assenede funeste gevolgen gehad.  Als direct resultaat hiervan werd in 1492 tussen Boekhoute en Terneuzen de Landdijk of landsdijk aangelegd.  Sedert 1664 deelt de staatsgrens het voormalige Ambacht Assenede in een noordelijk en een zuidelijk deel.  Het noordelijk deel kwam in het huidige Zeeuws-Vlaanderen (deel van de provincie Zeeland) te liggen en ging voorgoed voor het Ambacht verloren.  In de Franse periode was Assenede hoofdplaats van het gelijknamige kanton en was er een vredegerecht gevestigd.

Bezienswaardigheden in het centrum

De Sint-Petrus- en Martinuskerk
De oudste gedeelten van de bestaande kerk (middengedeelte, van het koor, onderste geleding van de vieringtoren en kruisbeuk) dateren uit de late 12de eeuw en zijn Romaans.  De nog bestaande zijkoren zijn vroeg-gotisch (14de-eeuws).  Het oorspronkelijke stenen gebouw was volledig in Doornikse kalksteen opgetrokken.  In aanvang was het een basili­cale kruiskerk.  In de loop der tijden zijn er echter veel verbouwingen gebeurd (vnl. in de 17de en 19de eeuw), waardoor het kerkgebouw een geheel ander uitzicht kreeg en nu ge­typeerd kan worden als een driebeukige hallenkerk.
Het schip van de kerk werd in 1864 in neogotische stijl uitgevoerd.  In de kerk bevonden zich prachtige kunstwerken (schilderijen en mooi besneden kerkmeubelen zoals de preek­stoel en de communiebank), die echter bij de kerkbrand in september 1944 voorgoed verloren gingen.
De kerk werd in 1948 door architect A. R. Janssens uit Gent herbouwd.  Ze kreeg een nieuwe westgevel en een losstaande doopkapel aan de noordzijde.  De toren werd in ver­schillende fasen opgetrokken.  De tweede geleding dateert uit de 15de eeuw, de bovenste uit de 17de eeuw.
Centraal in het koor bevindt zich een mooi gebrandschilderd glasraam, in 1948 geschonken door de familie Cruyl.  De glasramen in de linker en rechter dwarsbeuk stellen de patroon­heiligen van leden van de familie Van Hoorebeke voor.  Sinds 3 juli 1942 zijn de toren, het koor, de kruisbeuk en de zijbeuken van het koor geklasseerd.
De 'Vier Ambachten vuist', achteraan in de kerk, werd in 1992 geschonken door pastoor-kunstenaar Omer Gielliet uit Breskens.

Pastorie
Rechtover de ingang van de kerk staat de pastorie.  Ze werd in 1871, onder leiding van architect E. De Perre-Montigny in neogotische stijl gebouwd.  Op deze plaats is al sedert eeuwen de pastoorswoonst gevestigd.

Het gemeentehuis
Het gemeentehuis of 'stadthuus' stond aanvankelijk aan de westzijde van de Markt.  Sinds 1771 staat het op zijn huidige plaats aan de zuidzijde.  Het werd gebouwd door architect Simoens uit Gent.  Volgens de bouwplannen zou het geen volledige nieuwbouw worden, maar een aanpassing van de bestaande woningen.  De voorgevel is echter wel nieuw, en het interieur werd uiteraard ook aangepast aan zijn nieuwe bestemming.  Stilistisch behoort het gebouw tot het laatclassicisme.  In de middelste muurdam bemerken we een rondboognis, met daarin een zandstenen beeld van (een niet-geblinddoekte) Vrouwe Justitia.  In haar rechterhand houdt ze een zwaard en in haar linkerhand een wetboek en een weegschaal.  De cartouche heeft onderaan als opschrift "Opus/Justitiae/Pax".  In het driehoekige fronton boven de middenpartij is het wapenschild van de voormalige stad en ambacht van Assenede uitgewerkt (een klimmende leeuw, houdende in zijn rechtervoorpoot een dubbelkoppige adelaar).  Op de fries komt het bouwjaar 1771 voor.  Het gemeentehuis wordt afgedekt met een (overlangs) schilddak, waarboven in het midden een vierkante opengewerkte dakruiter in hout uittorent, die bovenaan peervormig afgewerkt is.  Sinds 3 juli 1942 is dit gebouw als monument geklasseerd.

Schandpaal, Markt
Deze 18de-eeuwse arduinen schandpaal werd, na jaren verblijf in een gemeentelijke opslagplaats, in 1980 door de plaatse­lijke heemkundige kring in ere hersteld.  De oorspronkelijke bekroning ervan is verdwenen.

Villa Van Hoorebeke, Kloosterstraat
Deze villa werd door Charles Cambien-Spruijt uit Eeklo gebouwd in landelijke neo­renaissancestijl.  Met de bouw ervan werd begonnen in 1900.  Hier was eertijds een brouwerij gevestigd.  In de linker poortstijl is een ingemetselde kanonskogel zichtbaar, die dateert van 5 augustus 1831.  Het is een overblijfsel van de gevechten om de onaf­han­ke­lijkheid van België.

Kasteelsite, Kasteelstraat
In het midden van de Kasteelstraat ligt de voormalige kasteelsite.  Momenteel staat er een bouwvallig herenhuis met een voorgevel in opvallend gele steen.  Hier stond sedert de late Middeleeuwen het omwalde 'casteel van Assenede', bewoond door de Heren van Assenede.  Begin 16de eeuw werd door Andries Andries een nieuw kasteel gebouwd, dat tijdens de troebelen van de 80-jarige oorlog verwoest werd.  In 1686-1687 werden de restanten van het kasteel afgebroken en verkocht.  De omwalling bleef nog tot het derde kwart van de vorige eeuw bewaard en werd nadien opgevuld.  Momenteel is er niets meer van de vroegere glorie te zien.  In de nabije toekomst komt hier het nieuwe gemeentelijk administratief centrum.

Dorpspomp, Diederikplein
Op het huidige Diederikplein, door de oudere Assenedenaren het 'vèrkensplaotseken' genoemd, staat de dorpspomp.  Deze werd in 1949 grotendeels vernieuwd.

Bezienswaardigheden buiten het centrum

Sint-Annakapel, Prins Boudewijnlaan
De Sint-Annakapel staat in de Prins Boudewijnlaan bij de splitsing met de Kapelledreef.  Deze laat­classi­cis­tische bakstenen kapel werd in 1773 gebouwd met giften van de parochianen.  Boven in een nis bemerkt men een witge­schilderd terracotta beeld voorstel­lende St.-Anna-ten-Drieën (H. Moeder Anna met in haar armen Maria, die op haar beurt het kindje Jezus in de armen houdt).

Monument van de dijkwerker, Dijkstraat
In de Dijkstraat, bij de splitsing met de Holle­ken­straat staat het monument van de dijkwerker.  Het herinnert aan de grote bedijkingswerken die hier in 1494 plaats hadden en waarbij een 25 km lange ringdijk aangelegd werd tussen Boekhoute en Terneuzen (Nl.).  Deze dijk werd de 'landtdijck' genoemd, maar staat nu in de streek beter bekend als Graafjansdijk.  Het monument staat op deze oude Landdijk.

Sint-Annakapel

Sint-Annakapel

Polders en kreken
Ten noorden van de Landdijk strekken zich de polders uit, waardoor Assenede landschappelijk gezien in tweeën gesneden wordt.  Deze polders dateren alle uit de 16de en 17de eeuw.  Achtereenvolgens zijn dit de Andriespolder (±1504); Nicasiuspolder (±1519-1520); Sint-Janspolder (±1519-1520); Rode Polder (±1555); Bakkerspolder (1598); Pennemanspolder (1602); Mariapolder (±1610-1611) en Albertpolder (1612).  In deze polders zijn een aantal landschappelijk waardevolle kreken te bewonderen: restanten van de laatmiddeleeuwse overstromingen in dit gebied.  Langs de Hollekenstraat, richting Philippine (Nl.), ligt in de Nicasiuspolder links, een uitloper van de Grote Geul.  In de Rode Polder ligt de Rode Geul.  Deze beide kreken stonden vroeger in open verbinding met elkaar.  Verder langs deze straat ligt de Bodemloze Put, een restant van een dijkdoorbraak in 1808.  Ter hoogte van de Scheurhoekstraat liggen het Hollands Gat en de Drie Gezusterskreek.  Verder langs de Gezustersstraat liggen links en rechts van de weg de Grote Kil en de Kleine Kil.  De laatst vernoemde kreken liggen in de Albertpolder.

Op ongeveer 2 à 3 km ten zuidoosten van het centrum ligt de wijk de Triest, met in de directe omgeving de Poelstraat.  Het is een heel oud ontginningsgebied, waar vroeger enkele omwalde hofsteden gestaan hebben.  Zo stond er één in de Poelstraat nr. 8.  Dit was eens een dubbel omwalde hoeve, waarvan de relicten nog in het landschap te bespeuren zijn.

In het zuiden en zuidwesten liggen de wijken Dankaertseke, Muijkem en Nieuwburg.  In 1421 is er al sprake van het 'Leengoed te Danckaertseecke', ook wel het Goed ter Mukem genoemd.  In de 18de eeuw was dit leengoed in handen van een familie Jacopssen, woonachtig te Gent.  'Tgoet ter Nieuwerborch', gelegen op de wijk Nieuwburg, was een leen gehouden van de graaf van Vlaanderen.  In 1298 was er reeds sprake van het 'manoir Nieuwenbourch'.  De oudst gekende gegevens dateren van omstreeks 1240.  Het leen had een oppervlakte van 147 gemeten.

In het westen ligt het gehucht de Maat.  Centraal hierin gelegen is de Wallenhoeve (Knikkerstraat 13).  Dit was eertijds een dubbel omwalde hoeve.  In het laatste kwart van de 16de eeuw behoorde ze toe aan Maximiliaan, heer van de Woestijne.

Gastronomisch is Assenede bekend om zijn mosselrestaurants.

Bron: de uitstekende «Streekgids Meetjesland» gepubliceerd in 1998 door Natuur en Landschap Meetjesland vzw.

Tot in de jaren '60 had Assenede een grote brouwerij "De Bijenkorf", ook Brouwerij Cruyl genoemd.  Ze was daar sinds ten minste 1769.  Hier kan u een artikel lezen over haar laatste brouwmeester Leon Neetesonne.

In 2011 mochten we de Carnaval van Assenede meemaken.  Het was geweldig !

Meer foto's
Het Meetjesland — Inhoudstafel — Doorzoek onze Meetjesland webstek

MijnPlatteLand.com

Meest recente bijwerking :  22-04-2021
Copyright Notice (c) 2024