Het Meetjesland in het noorden van Oost-Vlaanderen
Knesselare, een Meetjeslands dorp
 
|
Uit een landkaart van 1973
Oppervlakte: 3727 ha; inwoners: 7841.
Deelgemeenten: Knesselare (5183 inw.) en Ursel (2658 inw.).
Naam: Knesselare komt van het Germaanse 'klisse' (= kruid) en 'laar' of 'lers' (= vochtig terrein met struikgewas). Knesselare betekent dus 'een moerassig bebost terrein'. Vanaf 1129: Knislara, Kneslara, Cneslar, Clessenaer...
Historische schets
Op de plaats van het huidige sportterrein werden grafresten gevonden uit de Bronstijd. Van Romeinse oorsprong was de waterput in de Eentveldstraat. Vroegmiddeleeuwse bewoning kon tot op heden niet bevestigd worden. In de Middeleeuwen behoorde Knesselare tot twee belangrijke heerlijkheden, namelijk de Grafelijkhede van Knesselare en het Land van de Woestijne. Het Prinsengoed, het hof of 'foncier' van de Grafelijkhede, is nog te vinden aan de Prinsenhofdreef, op de grens met Oedelem. Niet ver daarvan, in de Pilorijnstraat, stond de schandpaal van de Grafelijkhede. De foncierhoeve van het Land van de Woestijne lag even ten zuiden van Knesselare op het grondgebied Aalter en ten noorden van de Hoge Kale of Durme.
In grafelijke handen van de 14de tot de 17de eeuw
In 1333 kocht Lodewijk van Nevers, graaf van Vlaanderen, het domein Knesselare
aan. In datzelfde jaar kocht hij bovendien het goed 'Heintvelt' gelegen te
'Clessenaer'. Rond 1373 kocht graaf Lodewijk van Male de heerlijkheid van de
Woestijne van Wulfard van Borsele. In 1379 beleende hij zijn bastaardzoon
Lodewijk de Fries met deze heerlijkheid. De afstammelingen van Lodewijk
de Fries behielden Woestijne tot in 1550. Met het overlijden van Lodewijk
van Praet in 1591 nam ook de rechtstreekse lijn van afstammelingen van Lodewijk de
Fries een einde.
Om de kosten (500.000 gulden) van het leger van Karel II, hertog van Lorrainen, te
helpen dekken, verpandde de Spaanse vorst Filips IV, in mei 1642, de hogere rechtsmacht
van Ursel, Wessegem en Knesselare aan Koenraad van
Ursel, baron van Hoboken.
Omstreeks 1641 is de heerlijkheid van de Woestijne in het bezit van Frederik Magnus
Wildt- en Rheingraaf, graaf van Salms en heer van Geinstinghen, baron van Praet,
Aalter, Beveren, Oedelem en Wijckhuizen.
Hij gaf op 1 mei 1647 opdracht aan meester Jacob Pecksteen om de drie schepenbanken
Knesselare, Aalter en Oedelem tot één schepenbank om te vormen, een fusie van de
gemeenten 'avant la lettre'.
In 1782 is Willem Karel Gisleen, graaf van Merode en van het Heilige Roomse Rijk,
markies van Westerlo, heer van Aalter, Knesselare
en het land van de Woestijne. Hij is de laatste heer tijdens het Ancien Régime.
 Grote Kapel |
Enkele wetenswaardigheden
In 1566 waren er in Knesselare heel wat aanhangers van de nieuwe godsdienst, het
protestantisme. Ze woonden in Aalter de
geuzenpreken bij van predikant Pieter Carpentier op het kasteel van Catharina van
Boetzelaer. De weduwe van Jacob van Vlaanderen was een fervente aanhangster
van het nieuwe geloof.
In 1583 heerste de pest, zoals trouwens in heel Vlaanderen. Een derde van de
bevolking stierf aan de vreselijke ziekte. Vrijbuiters, de geuzen en de
Fransen plunderden het dorp en brandden de hoeven plat. De plaatselijke
bevolking was gevlucht en de schepenen hadden hun toevlucht in Brugge gezocht.
Niemand durfde het dorp binnen zonder de bescherming van soldaten.
Na de beroerde 16de eeuw begon stilaan het economische herstel. In 1613 werd in
de bedding van Zuidleie en Kale de Brugse Vaart gedolven. De reeds geciteerde
Rijngraaf, heer van het Land van de Woestijne, procedeerde tegen het landsbestuur en
eiste een tol van elk schip dat door het kanaal voer. Tijdens de oorlogen die
Lodewijk XIV in onze gewesten voerde, gingen tal van hoeven en huizen in de vlammen
op. Onder het bewind van Maria-Theresia heerste van 1740
tot 1780 een betrekkelijke rust.
Op de vooravond van de Belgische onafhankelijkheid telde Knesselare 3.853 inwoners.
Er waren twee scholen. Industrieel zag het er niet zo slecht uit: vier korenwindmolens,
één oliemolen, een ververij, drie graanstokerijen, een stijfsel- en een blauwselfabriek.
In de lakenweverij waren 350 mensen tewerkgesteld.
Vanaf 1840 volgde een periode van diepe ellende: de lakennijverheid ging achteruit, de oogsten
mislukten, mechanisatie verhoogde de werkloosheid. Vanuit Antwerpen kwam steun voor de
armen in Oost-Vlaanderen. Knesselare en Nazareth kregen elk 1500 frank toebedeeld om de
ergste nood te lenigen.
Begin 20ste eeuw kwam een bescheiden industrie zich vestigen: de sigarenfabriek Cogetama zorgde
vanaf 1902 tot 1983 voor plaatselijke werkverschaffing. Vandaag kunnen de gebouwen in de
Kerkstraat enkel nog als industrieel erfgoed hun verhaal vertellen.
Bezienswaardigheden
Sint-Willibrorduskerk
De parochie ontwikkelde zich ten zuiden van het Prinsengoed, op de hoger gelegen
Scheurdries. In 1171 schonk Walter I, bisschop van Doornik het altaar van vijf
kerken, waaronder Knesselare, aan het kapittel van zijn
kathedraal te Doornik.
Men vermoedt dat de eerste kerk van Knesselare in het begin van de dertiende eeuw opgetrokken
werd in Romaanse stijl, als een kruiskerk met vieringtoren; in de 15de eeuw zou de Romaanse
absis vervangen zijn door een driezijdig gotisch koor. Rond 1583 werd deze kerk verwoest
en bleef lange tijd in puin liggen. Begin 17de eeuw werd de kerk heropgericht.
In 1790-1792 werd de kerk in neoclassicistische stijl verbouwd. Het gotische
koor bleef bewaard; de ramen werden aangepast, transept en vieringtoren werden
afgebroken en er kwam een nieuwe toren aan de westzijde. Vanaf 1844 is er sprake
van het bouwen van een nieuwe kerk. Pas onder het pastoraat van Clemens Van Loo
(1892-1900) worden deze plannen werkelijkheid. Van 1892 tot 1895 wordt aan een
neogotische kerk gebouwd, naar een ontwerp van Jules Soete en gebaseerd op de plannen
van Ghysels en De Perre-Montigny. Het is een voorbeeld van sobere neogotiek van
rond de eeuwwisseling. Het hoogaltaar is toegewijd aan de heilige Willibrordus,
patroon van de parochie.
Architectuur, interieurafwerking en meubilair vertonen een opvallende eenheid van stijl.
De neogotische schildering van 1916 van de gebroeders Buysse uit Knesselare is bij de grote
restauratie in 1995 in haar oude luister hersteld. Daarvoor alleen al is de kerk een
bezoek waard.
Pastorij
Naast de kerk bevindt zich de pastorij. Een indrukwekkend gebouw, opgetrokken op
de oude Scheurdries, en daterend van 1779. In 1858 werd ze de helft vergroot.
Ze heeft een interieur met Lodewijk XVI-versieringen en een mooie tuin.
Grote Kapel (O.-L.-Vrouw van Voorspraak), Grote Kapellestraat
De kapel staat op de kruising van een viertal wegen. Ze werd opgericht uit
dankbaarheid voor de genezing van een Gents jongetje, Pieter Bernard Cardon.
Toen de moeder met het kind ging bedevaarten riep het blinde en doofstomme knaapje
uit: "Moeder, zie eens wat schoon beeldeke daar hangt !". Het
Mariabeeld hing toen immers nog in een lindeboom. Uit dank voor de genezing
beloofde de moeder op deze plaats een kapel ter ere van Onze-Lieve-Vrouw op te richten.
De stichtingssteen op de achterzijde van de kapel vermeldt dat de jongen, "audt
9 jaeren en alf", in 1735 de eerste steen legde. Pieter Cardon (1725-1793)
werd priester. Hij was onderpastoor in Knesselare en werd in 1768 kanunnik van
Sint-Baafs in Gent.
De kapel is opgetrokken in eenvoudige barokstijl. Het gepolychromeerde houten
beeldje dateert uit het einde van de 15de, begin 16de eeuw, is gotisch van stijl en
is nog afkomstig uit de boomkapel. Het werd in 1892 door pastoor Clemens Van
Loo hersteld. Erboven hangt een schilderij van J. B. Maes uit Gent. Tegen
de buitenmuren zijn de zeven smarten van Maria uitgebeeld op keramiektegels van Edgard
Buyse. Sinds 1985 is de kapel een beschermd monument.
Voormalig klooster, Kloosterstraat 77
Het klooster werd opgericht in 1856 door weldoener J.-B. Van De Woestijne d'Hansbeke.
Eerst werd het bestuurd door de
zusters van liefde, vanaf 1892 door de zusters franciscanessen van het Crombeen.
Nu is het een opvangcentrum van de broeders van liefde.
Pietendriesmolen
Pietendriesmolen, Pietendries 3
De gerestaureerde molen staat op het zeer oude gehucht Pietendries, op de grens van Knesselare,
Ursel en Aalter.
De oude dries of 'gemeenschappelijke graasweide' is nauwelijks nog herkenbaar. De wijk
met de molen en een aantal sterk verbouwde landelijke woningen, heeft wel een zekere sfeer.
De molen is de oudste staakmolen uit de streek. Hij wordt al vermeld op een kaart uit 1651
i.v.m. het delven van de Brugse Vaart. In 1804 werd hij heropgericht, nadat hij zware schade
leed door een storm. De molen is sedert 1974 gemeentebezit en werd van 1978 tot 1983 grondig
gerestaureerd. Sinds 11 september 1968 is hij een beschermd monument. Henri Taets was
de laatste molenaar.
Geklasseerde 17de-eeuwse hoeve, Langedonkstraat
Een rondrit door Knesselare levert je nog wel wat fraais op:
• Goed te Lembeke of Goed de Driepikkel, Aardenburgse Heerweg 5;
• Hof ten Hulle, Buntelarestraat 2;
• Imposante bakstenen dwarsschuur (1849), Hoekestraat 33;
• Goed bewaarde 18de-eeuwse hoeve (jaartal 1763), Hoekestraat 47;
• Groot Goed te Lake (1868), Maria-Aalterseweg 2;
• Woning Molenstraat 30-32 (1877) met O.-L.-Vrouwkapel (1878);
• Voormalige herberg 'De Drie Linden', Veldstraat 31-33;
• Het Prinsenhof, Prinsengoeddreef 39.
Bron: de uitstekende «Streekgids Meetjesland» gepubliceerd in 1998 door Natuur en Landschap Meetjesland vzw.
Hier op de MolenEchos webstek kan u veel meer lezen over Taotse Meuln. En hier hebben we een artikel dat gepubliceerd werd in tijdschrift «Ons Meetjesland». Meer foto's van deze molen vindt u hier. Voor meer informatie over de producten die in de molen te koop zijn kan u op de Flourpower webstek terecht.
Knesselare was even in het wereldnieuws op koningsdag 15/11/2020 toen prijsduif New Kim een koper vond voor niet minder dan 1,6 miljoen euro. Het Europees record voor een duif (ook al van Belgische afkomst) stond dan sinds vorig jaar op 1,252,000 euro.
Ten zeerste aanbevolen:
Het «Dialectwoorden van Zuidwest-Meetjesland».
Veel meer dan alleen maar een woordenboek !
Proficiat aan de auteurs en aan allen die aan dit prachtig boek meewerkten.
Hier meer over de voorstelling van dit boek in Knesselare op
23 november 2013.
Hier meer op Facebook.
Meer foto's
Het Meetjesland
— Inhoudstafel
— Doorzoek onze Meetjesland webstek
MijnPlatteLand.com
Meest recente bijwerking : 09-05-2022
Copyright Notice (c) 2025