Algemene familiegeschiedenis

DE FAMILIENAAM GYS(S)ELS

De naam Gys(s)els is ongetwijfeld een van de zovele patroniemen of "vadersnamen", die onze streken rijk zijn: een naam afgeleid van een voornaam, nl. Gijsel, in oorsprong zelfs Gijsbrecht, of Gijselbrecht, of ook nog Gisbert. Zeker te vergelijken met Pieters, Martens, Engels, Danneels, Janssens, Gabriels en Claeys.1

De voornaam Gijsel komt momenteel in het Nederlandstalig gebied niet veel meer voor; in de Franstalige streken, en verfranst in Vlaanderen, daarentegen wel onder de vorm Ghislain en Ghislaine.

Gijselbrecht is een tweeledige Germaanse naam: Gijsel en Brecht, waarvan dikwijls slechts één lid gebruikt werd. Gijsel staat dan weer in verband met het Nederlandse woord "gesel", "gijzelaar" dat ook wel "kind van edele afkomst" betekent, omdat de oorspronkeljke gijzelaars heel dikwijls kinderen van goede afkomst waren. In het middelnederlands kwam dan geregeld Gisel voor. Het tweede lid Brecht betekent "glanzend, schitterend".

E. Vroonen verklaart de naam Gysel als afkomstig van het woord gisel - gesel, van Germaanse oorsprong2.

Van deze naam Gijselbrecht, werd tot in de zeventiende en achttiende eeuw zeer dikwijls in de omgang de term Gijsel gebruikt, net zoals men in het dagelijks gebruik de naam Petronella verving door Neelken, de naam Franciscus door Frans, Engelbert door Engel en zo meer.3

Oorspronkelijk, dus in de 13e en 14e eeuw bij het ontstaan van de familienamen, zal het wel zoiets geweest zijn als Gijselszoon, waarna het tweede lid eraf "gesleten" is. Met Gijselszoon bedoelde men eigenlijk: zoon van Gijsel - een Gijsel die toen nog geen achternaam had! - Zo kan in een dorp van toen een Pieter de zoon geweest zijn van een Maarten b.v., maar een leeftijdsgenoot uit, laat ons maar zeggen dezelfde straat, was dan zoon van een Gijsel. Zo noemde men de eerste Pieter Maartenszoon (en later Maartens) en de tweede Pieter Gijselszoon, en later Gijsels. Die achternamen, aanvankelijk gebruikt om de juiste persoon aan te duiden, gingen over naar het volgende geslacht en werden aldus vaste familienamen.

Het is natuurlijk ook heel toevallig dat we als eerste voorvader een zekere Ghiselbrecht Gysels vinden.

De naam Gysels vinden we op zeer veel manieren geschreven: met gestipte ij, of de Griekse y; met of zonder een h na de g; zelfs met een e na de g of h; met 1 of dubbele s en alle mogelijke varianten. Maar in onze stam is het voorkomen van Gysel, zonder eind-s zeer zeldzaam; er is wel een heel aparte stam in Zelzate, Wachtebeke en omstreken die reeds van in de 17e eeuw die naam draagt en waarvan momenteel geen enkel verband met de onze gevonden is. In het Brabantse vindt men wel veel een h na de g en een e na de g of h; in Limburg zelfs een eind-n in de plaats van een eind-s (Jos Gijsen b.v.); heden ten dage kennen we geen afstammelingen meer van Ghiselbrecht die in hun familienaam een h dragen, alhoewel we bij onze opzoekingen vonden dat heel wat pastoors vroeger toch alle varianten uit hun mouw - lees pen - hebben geschud. En zelfs op de doodsprentjes vonden we eind vorige eeuw binnen dezelfde familie soms meer dan 1 variant.

Zo werd de naam van verschillende stamgenoten, tijdens hun leven wel eens op een andere manier geschreven. Cornelius Gysels uit Adegem (zie B V 1, blz. 222), werd door de pastoor bij zijn huwelijk ingeschreven als Ghysels, maar bij zijn overlijden als Geysels; en zijn kinderen werden bij hun geboorte als Gysels en Gyssels genoteerd.

1. Zo was de schrijfwijze van Bernardus, zijn dochter en kleinzoon verschillend.

Bij de geboorte van Bernard's vader schreef de pastoor zelfs Geysels.

Bij onze stam vinden we nu enkel nog Gijsels, Gysels, Gijssels en Gyssels. Deze varianten zijn hoofdzakelijk ontstaan kort vóór de napoleontische tijd, en dit is het moment waarop de definitieve schrijfwijze van onze familienamen werd vastgelegd. Uiteindelijk blijkt die naam met een y of een ij, toch meestal met een ij uitgesproken te worden. En hoe hij op dit ogenblik ook geschreven wordt, alle naamgenoten in dit werk zijn afstammelingen van Ghiselbrecht Gysels.

Geregeld wordt en werd in de omgang ook gesproken van "de gijzen" of de "gijskes" en zelfs "gijs", maar nergens heb ik tot nu toe een Gijs als familielid gevonden in de parochieregisters. Wel komt de stam Ghijs (Ghys) voor als een aparte familie.

Hoe die nu ook geschreven wordt, wij gebruikten voor de hoofdtitel de schrijfwijze uit de doopacte (vóór 1796) en de geboorteacte (na 1796) van de betreffende stamvader, of bij gebrek daaraan de oudste schrijfwijze.

Onze Gyssels Welkom-blz
Inleiding
Inhoudstafel
Algemeen Overzicht
Tak A — Tak B
Doorzoek deze Gyssels webstek !

Meer stambomen