Uit tijdschrift "Ons Meetjesland", 1977, 10de jaargang, nr. 1

FOLKLORE ROND DE KERKTOREN

DOOR VAN HIJFTE,
DE LAATSTE PIJKE
VAN HET MEETJESLAND

We schreven reeds vroeger dat er in het Meetjesland slechts één "pijke" overblijft die nog in aktieve dienst is, namelijk die van de parochie Bentille, die vóór de fusies der gemeenten deel uitmaakte van St-Jan-in-Eremo, thans behorend tot (Groot) St.-Laureins.

Het doet ons genoegen wat meer te kunnen vertellen over deze figuur uit de eigentijdse Meetjeslandse folklore en dit artikel te kunnen illustreren met een onlangs van hem genomen foto...

* * *

Theofiel Van Hijfte, om zijn officiële voornaam te gebruiken (want de mensen kennen hem vooral, zoniet uitsluitend als "Door"), werd te St.-Laureins geboren op 3 november 1900.  Sedert zijn 20 jaar, toen zijn ouders verhuisden, woont hij echter te Bentille.

Door Van Hijfte, de laatste pijke uit het Meetjesland.

Foto-Studio J, Valcke, St.-Laureins.

We brachten hem een bezoek.  't Was een soort "Ten huize van...", zonder professor Florquin, natuurlijk !  Door ontving ons gul, stond ons bereidwillig te woord en vertelde met genoegen over zijn dienst als pijke en over zijn leven in 't algemeen.

Hij bekleedt die funktie in de kerk sedert mei 1949.  Zijn voorganger, Charel De Naeyer, was toen op rust gegaan en er waren zeven parochianen die zich kandidaat stelden.  De leden van de kerkraad, met Pastoor Verwee op kop, kozen echter Door, met algemeenheid van stemmen... en ze hebben het zich nooit beklaagd !

Bijna 28 jaar bestaat zijn werk erin, ter gelegenheid van de kerkdiensten waarin hij moet optreden 's zaterdagsavonds, 's zondags, bij huwelijken, begrafenissen, enz...), de grote kerkdeuren te openen, voor de orde en rust te zorgen, er op te letten dat de stoelen niet wanordelijk verplaatst worden (een punt dat onze Door zeer nauw aan 't hart ligt !) en, als de koster of grafmaker er niet voor beschikbaar zijn, zelf aan het klokzeel te trekken of de graven te delven...

Tijdens de bijzondere diensten zorgt hij voor het goed en vlot verloop van de plechtigheden, tenzij er een ceremoniemeester, bij huwelijks- of begrafenismissen bijvoorbeeld, aanwezig is.

Vroeger, toen de processie nog uitging, stapte Theofiel gans vooraan en opende hij de ommegang.  Hij deed dat zeer gewetensvol en met kennis van zaken.  We laten hem zelf aan het woord: "Ja, Menere, en als er een auto van de andere kant kwam en hij wilde niet stoppen dan sprong ik er vóór met mijn pijke, en hij moest ofwel terugkeren, ofwel zich aan de kant zetten, want de processie moest overal goed kunnen passeren !  En als hij dat niet zou gedaan hebben, wel, dan zoude ne keer wat gezien hebben !  Want ik had genen schrik !"

En "den Door" is inderdaad nooit bang geweest om zijn werk te doen zoals het een goede pijke betaamt.  Tijdens zijn ronden, of van uit zijn observatiepost achteraan, rechts van de ingangsdeur van zijn kerk(je), houdt hij de toestand in het oog en zorgt ervoor dat er niet gebabbeld en geen lawaai gemaakt wordt.  Vroeger legde hij hierbij desgevallend het gepast gezag en de nodige gestrengheid aan de dag, sinds vele jaren hoeft dat echter niet meer.  «'k Heb er zesse buiten de kerke gezet, Menere !...  In het begin had ik verschillende vijanden, omdat ik mijn werk goed deed, maar nadien zijn dat allemaal mijn vrienden geworden !  En één van die kerels heb ik zelfs een proces aangedaan in de gendarmerie van Watervliet.  Hij had mij in 't publiek verweten en geschandaliseerd.  De kommandant zei dat ik gelijk had en de juge heeft hem streng gestraft !  Gelukkig voor hem was het voorwaardelijk...»

"En voor mij was iedereen gelijk: rijk of arm, man of vrouw !"  Tot heden heeft Theofiel gediend onder vier pastoors: de Eerwaarde Heren Verwee, Bracke en Delputte, allen overleden, en nu, sedert 1975, de E.H. Van Hecke.  Alle vier zijn parochiepriesters heeft hij steeds in zijn hart gedragen en trouw bijgestaan.  De meest ontroerende herinnering bewaart hij aan Mr. Delputte...  Pastoor Delputte was een joviaal, gulhartig man, soms wel eens té gulhartig ten overstaan van zijn pijke !...  Op het einde van zijn leven, toen hij zijn dood voelde naderen, verklaarde hij dat hij niet begraven wilde worden op een speciale plaats van het kerkhof.  "Leg mij maar bij den hoop !" zegde hij.  Het toeval wilde dat bij zijn overlijden de grafmaker op reis was.  En zo heeft Door zelf, met pijn in het hart en een krop in de keel, het graf van zijn baas moeten delven en heeft hij de zinking van de kist geleid en helpen uitvoeren.  E.H. Delputte rust nu "bij den hoop", in het midden van zijn overleden parochianen van wie hij zoveel gehouden heeft...  't Pakt Door nog altijd als hij daarover spreekt !

De pijke van Bentille is fier op zijn uniform en op zijn hellebaard.  Hij draagt er veel zorg voor, dat heeft hij geleerd bij de troep, in 1920.  Toen Pastoor Bracke hem in de tijd opdracht gaf zijn pijke te doen vernikkelen, liet Theofiel uit eigen initiatief ook de steel proper in 't zwart herschilderen.  Dat kostte de kerkfabriek 200 frank.  Zonder dat hem dit gevraagd was liet hij hiervan een faktuur opmaken, die hij aan zijn pastoor overhandigde.  Mijnheer Bracke was hierover zeer tevreden ! In de loop van zijn carrière heeft Theofiel al drie broeken en een mantel versleten.  Onlangs kreeg hij een nieuwe tenue, van zwaar, zwartglanzend laken, met schone ornamenten op.  "Die zal mij zelf nu wel verslijten", zegt hij filosofisch...

Als er over de financiële kant van de zaak gesproken wordt, houdt Door er geen geheimen op na.  In de eerste jaren van zijn loopbaan bedroeg zijn (jaar)wedde 700 of 800 fr (hij weet het zo juist niet meer !).  Nadien werd die geleidelijk aangepast.  Wat zijn huidig traktement betreft, heeft hij liever dat er geen cijfers gepubliceerd worden.  We mogen echter wel verklappen dat het natuurlijk enkele duizenden per jaar bedraagt.

Naast dat vast inkomen heeft onze pijke nog bijverdiensten ter gelegenheid van begrafenis- en trouwmissen.  Tegenwoordig brengt hem dat 120 fr. per dienst op, vroeger 50 of 60 fr.  Bij het einde van de huwelijksmissen mag Theofiel zich bovendien aan de uitgang van de kerk opstellen, met de hoed in de hand, om de jonge trouwers geluk te wensen.  Dat is zo een vast gebruik !  De mensen zijn niet verplicht iets te geven - dat zegt Door met nadruk ! - doch in 't algemeen vaart hij hier wel bij... soms zeer wel !

Hij is tevreden met wat hij in dienst van de kerk verdient !

Door Van Hijfte is pijke met hart en ziel.  Hij geniet reeds verscheidene jaren van zijn ouderdomspensioen, maar zijn pijke-schap geeft hij niet op !  «'k Doe het echt geren... en 'k blijve pijke zolang ofdat ons Here mij dat toestaat,» zegt hij...

* * *

Theofiel heeft een wel gevuld leven van hard labeur achter de rug.  Hij was vlasarbeider van stiel en werkte 25 jaar lang bij dezelfde bazen, de gebroeders Van Laecke, St-Jansstraat, Bentille.

Veertien jaar, van '26 tot '39, heeft hij de bietencampagne gedaan in Frankrijk, en voor 1940 was 't kontrakt al getekend, doch dan is er de oorlog tussen gekomen...  Dat was daar een echt paardenwerk ! Van vijf uur 's morgens, tot negen uur 's avonds, met anderhalf uur middagrust !  En altijd "gestopen" staan...  Maar Door had een ijzeren rug en kon er goed tegen, de West-Vlamingen benijdden hem hierom.  En de verdiensten waren natuurlijk goed, dat verzachtte veel !

In 1926 trouwde Theofiel met Celina De Vriese, een meisje van Bentille, dat een viertal jaren jonger was dan hij zelf.  Ze hebben twee zoons, een derde verloren ze spijtig genoeg toen hij 19 jaar was.  Op 6 mei '76 hebben ze hun gouden huwelijksjubileum gevierd.  't Was een schoon, onvergetelijk feest !  (Door vertelde, met een binnenpretje in zijn ogen, dat er "een goed glazeken" gedronken was...).

Thans slijten Theofiel en Celina hun oude dag kalm, gelukkig en gezond, op hun mooi en goed onderhouden "doeninkske" te Bentille, Groenstraat nr 3...  Aan de straatkant, naast het hekken, staat, vóór de ligusterhaag, een groengeverfde bank, waarop het aangenaam moet zijn te verpozen tijdens de warme zomeravonden, en te keuvelen met de vrienden uit de gebuurte.  Op het hof zijn er nog een paar flinke houtmijten te zien (de oudste dateert van 1947 !) waartegen de beugels leunen van Theofiel's kruisnet...

Want over de pijke van Bentille zijn er nog een paar andere interessante zaken te vertellen.

Door is één van de weinigen uit de streek die er nog met het kantnet op uittrekken.  De "kantnette" is een kruisnet, wat kleiner van formaat dan deze welke met een katrol of hefboom heel wat gemakkelijker gebruikt wordt, van in een bootje, of van op een steiger aan de boord van het water.  De gekruiste beugels (vandààr de naam "kruisnet" !) zijn opgehangen aan het ene uiteinde van een zware perse, waarvan het ander einde steunt op de oever van de vaart of de kreek.  Het net zelf wordt tot op de bodem van het (tamelijk ondiepe) water neergelaten en na een zekere tijd - met de hoop dat er palingen of andere vissen boven het net zwemmen - terug opgetrokken bij middel van een zeel dat aan het boveneinde van de perse, ter hoogte van de beugels, vastgemaakt is.  Tijdens de verplaatsing van de ene visplaats naar de andere wordt alles over de schouder gedragen.  't Is echt zwaar werk, maar Theofiel heeft het gans zijn leven graag gedaan en hoopt het nog vele jaren te kunnen doen !

De kruisnetten, met inbegrip van het kantnet, mogen volgens de wet slechts gebruikt worden om paling mee te vangen en dan moeten die beestjes nog minstens een bepaalde dikte hebben (de minimum afmetingen van de mazen van het net zijn wettelijk vastgelegd).  Verstokte kruis- of kantnetters kijken natuurlijk zo nauw niet, tenzij de "garde depeei" (garde-pèche, viswachter) in de omtrek is !...

Door houdt er nog in een ander domein een serieus rekord op na: al meer dan 58 jaar is hij spelend lid van de Bentilse fanfare "Nooit gedacht !", dit sedert haar stichting in 1919.  Hij bespeelt de bugelsolo.  Sedert 15 jaar is hij al aan zijn tweede instrument toe.  Zijn eerste kreeg hij van zijn vader, kort na de eerste wereldoorlog, het kostte 450 fr.  Toen hij zich zijn tweede bugel aanschafte was de prijs al gestegen tot 5.500 fr, maar Theofiel kon echter een schone reduktie in de wacht slepen !

Niettegenstaande hij geen tanden meer heeft, is zijn "embouchure" nog altijd prima: zelfs met een gekneusde bovenlip gaf hij ons een nummertje ten beste dat bij de meeste muzikanten die nog "in hun volle fleur" zijn het water in de mond zou doen komen.

De pijke van Bentille zou een goed champetter, gendarm of politieagent geweest zijn.  Zijn politiebloed dat zich openbaart tijdens de uitoefening van zijn pijke-schap, en ook zijn muzikaal talent, heeft hij meegegeven aan zijn zoons, die alle twee bij de Gentse stadspolitie zijn.  Cyriel, de oudste, is er al meerdere jaren hoofdinspekteur, doch tevens tamboer-majoor van de Koninklijke Gentse Politieharmonie.  Roger, twintig jaar jonger, is lid van de gemotoriseerde brigade.  In de harmonie - die van de Gentse politie natuurlijk ! - bespeelt hij de trompet.  't Zijn twee flinke kerels !  Theofiel en Celina mogen er met recht en reden fier op zijn !...

* * *

En zo stapt de laatste pijke van het Meetjesland te Bentille nog alle zondagen tijdens de hoogmis door de kerk... dit niettegenstaande zijn ouderdom en de stempel die het harde leven op hem gedrukt heeft.

Kranig en conscientieus zet hij zijn taak voort, zoals de verdwenen generaties suissen en pijken het vóór hem, en samen met hem, in de Meetjeslandse kerken gedaan hebben.

Om Door zijn eigen woorden te gebruiken: 't is te hopen (voor hem zelf, en voor de heemkunde en de folklore van het Meetjesland) dat ons Here hem nog lang zal toestaan pijke te blijven... want als hij vertrekt is het met de pijken in onze streek definitief gedaan !

M.V.

Vorig artikel: Inhoud van Jaargang 9

Inhoud van 1977, jaargang 10

Volgend artikel: Het Goed te Kromeke te Bellem

Inhoudstafels

1968 - 1969 - 1970 - 1971 - 1972 - 1973 - 1974 - 1975 - 1976 - 1977 1978 - 1979 - 1980 - 1981 - 1982 - 1983 - 1984 - 1985 - 1986

Welkomblz van tijdschrift "Ons Meetjesland"
Doorzoek «Ons Meetjesland»!

MijnPlatteLand.com

Meest recente bijwerking :  21-04-2021
Copyright Notice (c) 2024