Uit tijdschrift "Ons Meetjesland", 1979, 12de jaargang, nr. 1

EEN  MOOI  KEIZERLIJK  OKTROOI
UIT  WENEN
TE  MERENDREE  BEWAARD.

De XVIIIe eeuwse omwalde pastorij te Merendree is genoegzaam bekend.  Wij zouden ze stellig aan de letterkundige elite van het Vlaamse land niet moeten voorstellen, daar ze met haar hovingen, geruime tijd het uniek kader vormde voor de Vlaamse Poëziedagen alhier weleer gehouden.

Nu ligt ze er maar somber bij, te wachten op de grote herstelbeurt waar ze aan toe is.

Hoe deze pastorij hier tot stand is gekomen leren wij in dit fameuze oktrooi uit 1775.

Keizerin Maria-Theresia had te Wenen het verzoekschrift ontvangen van pastoor Jakob Sweerts (1775-1788) waarin deze zijn beklag deed over de slechte staat waarin zijn pastorij verkeerde.  Eveneens wees hij op de ongunstige en verafgelegen ligging voor de uitoefening van zijn ministerie.  Wij weten immers dat zij een heel eind weegs langs de Kerkwegel was gelegen.

Zijn voorganger Jakob van Coppenolle (1750-1775) had vele jaren ook met dezelfde moeilijkheden te kampen gehad.  Daarom had hij ten persoonlijke titel een perceel grond aangekocht nabij de kerk.

Het was de historische Gerolfswal, zo genoemd naar de eerste Vlaamse heilige knaap (overleden ± 750) die op deze plaats volgens de traditie gewonnen en getogen werd.

Hij had er een woning laten bouwen, welke op het ogenblik van zijn overlijden nog onvoltooid was, met het inzicht deze als pastoraal huis te bewonen.

Zijn zuster, Agnes van Coppenolle, bleef er de erfgename.  Deze wou aan de intentie van haar broeder-pastoor geen afbreuk doen en trof met de opvolger een overeenkomst om de nieuwe woning te ruilen met de oude eerder vervallen pastorij.

De nieuwe eigendom werd omschreven als leen afhangend van het leenhof van Vinderhoute, met gebouwen, bomen en afhankelijkheden, welke ten westen paalde aan Joost Van de Velde, ten noorden aan N. Schoorman, ten oosten aan Mattheus Haerens, terwijl zuidelijk mevrouw van Vinderhoute de grond bezat.  Hij was 1000 vierkante roeden groot en geschat op 3871 florijnen.

Slotformule van het verordenend gedeelte van de oktrooitekst met handtekening van M-Th. De Lederer (p 8) en de registratieteksten van de Finantieraad en de Rekenkamer (p 9); vooraanzicht van het zegel in zijn van beide deksels ontdane doos.

(Foto A. HOOFT)

De oude pastorij met grond en gebouwen, slechts 314 roeden groot, behaalde slechts een waarde van 1471 florijnen; de kavel nabij de kerk vertegenwoordigde dus een meerwaarde van juist 2400 florijnen.

Hiervoor was natuurlijk een tegemoetkoming vanwege het kerkbestuur vereist.  Agnes kreeg dan ook een lijfrente toegewezen van 30 ponden groot per jaar.

Na haar dood moest:
- een jaargetijde gedaan worden, ten eeuwige dage, voor haar overleden broeder-pastoor, met bedeling van brood aan de armen.
- jaarlijks een lijfrente van 4 ponden groot toegekend worden, te verdelen aan haar beide zusters religieusen.
- en eveneens aan Thérésia van Coppenolle, fa François, wellicht haar tante van vaders zijde, een lijfrente van 10 ponden groot per jaar.

De keizerin, na haar schoonbroeder, de hertog Karel van Lotharingen, toentertijd goeverneur van de Nederlanden, en haar hofkanselier te hebben gehoord, stond deze ruil toe, en machtigde het kerkbestuur om een lening aan te gaan teneinde aan deze bijkomende verplichtingen te kunnen voldoen.

Na akkoord van het bisdom zouden hier de intresten mede kunnen afbetaald worden en zou ook telkenjare een inlossing gebeuren van 20 ponden groot.

Nu het goed bij de pastoralia gevoegd werd bleef het toch onderworpen aan alle rechten als voorheen, hier inzonderlijk dus de feodale.

Dit stuk werd gegeven te Wenen op 3 februari 1775.  Het duurde echter nog geruime tijd vooraleer het de lange winterse weg naar België had afgelegd.

Pas op 3 juli daarop kon staatssekretaris Crumpipen mededelen dat dit stuk hem door De Lederel uit de keizerlijke hofkanselarij was toegestuurd en leverde hij de autenticiteitsbrief af.  Deze wordt nog bij de akte bewaard.  (Papieren opplakzegel).

Op 15 juli werd het in de Finantieraad geboekt en op 21 ingeschreven in de registers van de charters van de Rekenkamer; zo noteerde ook de advokaat-fiskaal van de Raad van Vlaanderen het op 1 augustus in het register van de amortissementen.  Tenslotte heeft ook de plaatselijke griffier J.J. van Hulle, het op 31 januari van het daaropvolgend jaar aangetekend in het griffie archief.

Deze patentbrief bestaat uit drie tot één katern gevouwen bladen (46,5 cm x 34 cm).  De bladzijden 1/2 en 11/12 zijn in papier en blanco gelaten; zij vormen de schutbladen.  Bladzijden 3/4 en 9/10 in zwaar perkament, waren eveneens onbeschreven.  Op laatstgenoemde werden naderhand de registratieformules geschreven.

Bladzijden 5/6 en 7/8 - in velijn - bevatten de eigenlijke tekst, 18 cm x 29 cm, dubbel omkaderd, met onderaan de handtekening "Marie Thérèse".

Het geheel is vastgehouden door een gevlochten koord, rood, zwart, wit en geel, waaraan het uithangend steenrood groot geheimzegel van de keizerin in een cylindervormige metalen doos (14,5 cm x 4,3 cm).
Deze zegeldoos bestaat uit een middenstuk waarop het zegel rust en langs beide kanten een deksel met omgeslagen boordje.

Het zegel zelf (13,3 cm) stelt aan de voorzijde Maria-Theresia voor onder een baldakijn (dus niet het amazonetype) met volgende inscriptie : MARIA THERESIA. D.G. ROM. IMPERATRIX. VIDUA REG. HUNG. BOH. & ARCH. A. LUX. BURG. BRAB. & COM. FLAND. (Maria Th, bij de genade Gods, keizerin van het Roomse rijk, weduwe, koningin van Hongarije, Bohemen, aartshertogin van Oostenrijk, Luxemburg, Boergondië en Brabant, gravin van Vlaanderen).

Het tegenzegel, waarin 7,5 cm bewerkt, stelt haar wapen voor met de diverse kwartieren en volgend rondschrift :
MARIA THERESIA. D.G. ROM. IMP. VIDUA. REG. HUNG. BOH. & ARCH. AUST. LUX. BURG. BRAB. & COM. FLAND.

Ik meende dat dit in zijn aard toch zeldzame en mooie stuk wel even in onze belangstelling mocht worden gebracht.

MOELAERT R.-E.

Vorig artikel: Oud Sleidinge (4)

Inhoud van 1979, jaargang 12

Volgend artikel: Rond een uithangberd (2)

Inhoudstafels

1968 - 1969 - 1970 - 1971 - 1972 - 1973 - 1974 - 1975 - 1976 - 1977 1978 - 1979 - 1980 - 1981 - 1982 - 1983 - 1984 - 1985 - 1986

Welkomblz van tijdschrift "Ons Meetjesland"
Doorzoek «Ons Meetjesland»!

MijnPlatteLand.com

Meest recente bijwerking :  21-04-2021
Copyright Notice (c) 2024