Uit tijdschrift "Ons Meetjesland", 1983, 16de jaargang, nr. 4

MONUMENTENZORG TE EEKLO

Monumentenzorg is altijd te monumentaal en te eng bekeken geweest; bouwkundig erfgoed ware een betere term.  Het bevat niet alleen het monument maar ook de kleinere bindtekens met het verleden.  Het omvat ook de verschillende elementen van alle bouwuitingen, zowel op landelijk als op stedelijk vlak, zowel wat betreft de bewoning als de bedrijfsgebouwen.  Het vraagt zorg voor heel ons patrimonium.

Tot nu toe werd het bouwkundig erfgoed teveel verwaarloosd, zowel op nationaal, provinciaal als op plaatselijk vlak.

We weiden hier niet verder over uit omdat ik meen dat de plaatselijke verantwoordelijken, meer uit onbegrip en onwetendheid, over de kleinere elementen en volkse waarden van het bouwkundig erfgoed bepaalde vergissingen hebben begaan.

Interieur kerk St-Vincentius à Paulo, H. Hartkliniek.

Het is om opnieuw de aandacht op het bouwkundig erfgoed te vestigen dat Heemschut "Ons Meetjesland" besloten heeft deze brochure uit te geven.  Aan de hand van foto's en tekeningen willen wij de uitgave illustratief voorstellen, zodat elkeen zal begrijpen wat de bedoeling van onze bezorgdheid is.

Als er bepaalde gebouwen of bindtekens met het verleden verdwijnen is dit wel erg, maar het ergste gebeurt soms pas als we zien wat er in de plaats komt.  Het verkeerde is ook nog dat een gebouw geacht wordt tenminste twee, drie eeuwen oud te zijn eer het als waardevol of kunstvol te beschouwen.

Te weinig mensen beseffen dat de 19de eeuw prachtige neogotische gebouwen heeft voortgebracht.  Zo heeft men uiteindelijk het interieur van de kerk te Eeklo ontdekt.  De Paterskerk kreeg een ongelukkige vernieuwing.  De kapel van de H. Hartkliniek die door professor Van Den Driessche, oudste lid van de Koninklijke Kommissie voor Monumentenzorg, als een der mooiste, mogelijks dè mooiste van heel België werd beschouwd, zal hopelijk nu meer aandacht krijgen en verder in ere worden gehouden.

Welke prachtige woningen zijn er op het einde van de 19de en het begin van de 20ste eeuw niet gebouwd.  De periode tussen de beide wereldoorlogen bracht vernieuwing.  Het was weliswaar een zoeken naar beter komfort, meer (beperkte) ruimte.  Voor de volkswoningen was het resultaat meer een hygiënische verbetering, die toch niet te onderschatten valt.

Afgebroken gebouwen station, romp molen Van Zele.

De na-oorlogse periode bracht een explosie in de sociale woningbouw met vele voordelen, maar die, omdat het toen te eng werd bekeken, toch ook nog enkele nadelen naliet.

Gebouwen van "monumentale aard" zoals het huidige stadhuis is een geslaagde fantasie geweest van de toenmalige architect.  Na het afwerken van het nieuwe stadhuis was het wel betreurenswaardig dat de onderscheiden stadsbesturen en dit tot op heden, verzuimd hebben om de huizenrij ten oosten van het stadhuis in ere te houden.

Alhoewel betrekkelijk veranderd op het einde van de 19de eeuw bezat deze huizenrij nog elementen uit het einde van de 17de eeuw toen het werd gebouwd, zie de dakkapel van "'t Voutje".

Het "Witte Huis" voor de verkoop aan de stad Eeklo, werd in 1839-41 op braakliggende gronden gebouwd door Cornelis.  Aangekocht door J.B. Neelemans, ±1846, volledig herbouwd en met nieuwe gebouwen uitgebreid in 1856.  (E. De Smet).

Het oude station verdween, hetgeen in de plaats kwam is een nog steeds vragend voorbeeld van wat het had kunnen zijn.

Het "Witte Huis" waarvan de muren nog de oorspronkelijke vensters bevatten van het oude huis Neelemans, naast de fabriek van Neelemans die eertijds liep tot aan de hoek van de Tieltsesteenweg (de Roete) en de Raverschootstraat.  De voorgevel werd onlangs gerestaureerd.

Konsole met acantusblad versiert e.a.d.m.

Sluitsteen ingangsboog met acantusblad.

Graag wou ik ook het probleem van het saneren dat dikwijls nauw in verband staat met restaureren in het kort aanhalen.  Vooral voor de kleinere woningen, daar wordt teveel geïmproviseerd en is er een groot tekort aan voorlichting.  De administratie is veelal ingewikkeld.  De mogelijkheden die in het saneren zitten blijven nog teveel onbekend.

Oude woning, onlangs gesaneerd, Teirlinckstraat.

Gesaneerde woning, Vlamingstraat.

Trouwens zal stadsvernieuwing nooit van de grond komen zolang de nationale, provinciale en plaatselijke besturen niet aanvaarden dat de waarde van de zelfwerkzaamheid van de eigenaar of bewoner in aanmerking worden genomen bij de waardebepalende bedragen tot subsidiëring.

In het saneren en in 't restaureren is de zelfwerkzaamheid een straf !

Klein voorbeeld stadskernvernieuwing, Koning Albertstraat.

Geslaagd vernieuwingsprojekt, Koning Albertstraat.

Zoals het subsidiëringssysteem nu werkt, is het voor een eigenaar die, verschillende te saneren woningen bezit en hij wil deze saneren, een bijna zuiver mecenaat, en dan ziet men (het openbaar bestuur) nog niet in waarom het dan niet gebeurt.  Nochtans zitten daar veel mogelijkheden in.

Laat ons nu de positieve kant van de bescherming van ons bouwkundig erfgoed bekijken.  In de Molenstraat is het oude postmeeestershuis nog steeds bewaard en goed onderhouden.  De twee kleinere woningen, daarnaast werden afgebroken en vervangen door het huidige gebouw.  Mijn inziens is het de eenvoudige afwerking en de keuze van het materiaal die het nieuwe gebouw samen met zijn oudere buur toch nog een harmonische sfeer geven.

We moeten hier wel even in herhaling vallen met de uitgave van de restauratieprijs van "Ons Meetjesland", maar de hierna vermelde woningen zijn zo belangrijk dat er enkele details worden van gegeven.

Versierde dakgootkonsolen, Stationsstraat.

Versierde dakgootkonsolen, Boelare.

Versierde dakgootkonsolen, Boelare.

Originele voorgevels Stationsstraat.

Deze aktie van het heemkundig tijdschrift "Ons Meetjesland" kende een groot sukses.  De fototentoonstelling van de bekroonde werken in een algemeen fotobeeld van het Meetjeslandse Bouwkundig Erfgoed werd door meer dan 300 personen bezocht en dit op één enkel weekend.  (Zie "Ons Meetjesland" 1981, nr. 1).

Een der mooist bepleisterde voorgevels van Eeklo is deze van de woning van wijlen Dr. Dauwe.  Dit gebouw werd onlangs aangekocht door de Meetjeslandse Bouwmaatschappij.  De direktie liet de voorgevel volledig in orde brengen, hetgeen een goede beslissing was.

De woning werd gebouwd voor notaris Dauwe naar een plan gemaakt door bouwmeester Van Hoecke P. te Gent op datum van 5 april 1880.

Vertrekkende van het voetpad vinden we 4 keldergaten die met ijzerwerk zijn afgeschermd.  De traditionele muurplint is in arduin evenals de daaropstaande vensterdorpels.

De vensters zijn met geprofilleerde lijsten versierd.  De tussenmuren zijn met dammen afgewerkt, zo verder doorlopend tot aan de lange waterlijst die telkens wordt onderbroken door een gecimenteerde ondersteuning, sokkel in stukwerk.  De ornamenten van deze laatste zijn afkomstig van de Ionische orde.

Een zware arduinen waterlijst (dorpel) die tevens dient als draagelement voor een tweede daarop rustende arduinen dorpel, scheidt op een ietwat monumentale wijze de twee verdiepingen.  De arduinen dorpels die tussen de basementen van de pilasters liggen dragen per venster 5 betrekkelijk zware kolommen waarop weer een arduinen rustplaat ligt die tot aan de pilasters loopt.

Als we de verdiepingen bekijken moeten we toegeven dat het stukwerk prachtig is.  De pilasters worden bekroond door kapitelen waarvan de ornamenten afkomstig zijn van de Korintische orde.  De vensters hebben ronde zware geprofileerde bogen die in de twee naar buiten geschelpte borden versierd zijn.  De imitatie sluitstenen zijn passend afgewerkt.  De platte panelen tussen de vensterbogen in, sluiten aan op een doorlopende brede geprofileerde lijst.

Zo bereiken we de mooie geschelpte dakgootkonsolen.  Daartussen vindt U de kunstig afgewerkte panelen met daarboven aangepaste sierlijsten.  De bijhorende dakkapellen bekronen het geheel.  De foto's spreken voor zichzelf.

Woning Dr. A. Meire (†), aangekocht door "Banque de Gand" in 1917.

Wat het restaureren zelf betreft zijn er te Eeklo toch dikwijls vergissingen gemaakt doordat er geen aandacht werd geschonken aan de sfeer en de mogelijkheden die er toen waren.

Toch moet er voor eens en altijd duidelijk worden gesteld dat restaureren moet gebeuren naar de sfeer die van het gebouwen de omgeving uitstraalt.

Indien men het vroegere niet kan achterhalen is dat jammer, maar nu gebeuren er verkeerde restauraties omdat men de oudste vorm terug wil geven aan een ondertussen aangepast gebouw dat met zijn oorspronkelijkheid niets of weinig meer te zien heeft, zij het dan enkel de buitenafmetingen.

Indien het gebouw verminkingen heeft ondergaan door het afbreken van bepaalde delen of het verwijderen van oorspronkelijke ornamenten, e.d.  ware het gewenst dat deze, waar het kan, worden gerestaureerd of terug in ere worden hersteld.  Hoe dit gebeurt heeft minder belang, het voornaamste is, dat de sfeer die het gebouw uitstraalt behouden blijft.

Zo een duidelijk voorbeeld hebben we te Eeklo, in de Stationsstraat.  Dit gebouw is er het bewijs van hoe sommige huizen in twee generaties tijd hun ziel verliezen.

Het fronton wordt meestal geschraagd door een licht vooruitspringend gedeelte (risaliet) waarin juist onder de twee uiterste hoeken van het fronton met bloemen en bladeren versierde sokkels (festoenen) de indruk geven het hogerstaande deel rechtstreeks te dragen.  Ofwel treft men de alombekende pilasters aan die op hun beurt de nodige indruk van ondersteuning geven.

In deze voorgevel is echter de imitatie ondersteuning van het fronton niet te zien.  Mijn inziens verdween het op het einde van de 19de eeuw toen men het dak (vooraan) verhoogde en er twee dakkapellen plaatste.  Het is ook dan dat de open doorgang naast de woning met een klein poortgebouw werd afgesloten.

In de voorgevel op de platte vlakken juist onder de dakgoot en tussen de bovenste en onderste vensters, werden deze vlakken met kalkmortel beraapt.

Toen de bank het gebouw had aangekocht (1917) liet hij enkele kleine werken uitvoeren, ondermeer het vooruitspringende gedeelte van het dak van het poortgebouw vervangen door een dakgoot.  In het daaronder beraapt paneel werd de Franse benaming van de financiële instelling aangebracht.
De grootste verandering gebeurde evenwel toen de smeedijzeren afsluiting van het balkon samen met de geprofileerde arduinen balkonplaat werd verwijderd.  Toen werd ook de balkondeur door een venster vervangen.  Het spijtige van die verwijdering was wel dat de balkonplaat direkt aansloot bij het geheel van de deuromlijsting die uit hetzelfde materiaal vervaardigd was.  De waarde van het interieur is praktisch nul.  Het werd een eerste maal veranderd op het einde van de 19de eeuwen een tweede maal gedurende de Eerste Wereldoorlog.  De laatste veranderingen waren zeer uitgebreid, toen werd ook de huidige ingangspoort gebouwd.

Gelukkig bestaan er enkele uitzonderingen en voor deze woning wil de huidige eigenaar, de Generale Bankmaatschappij, bij die uitzonderingen horen.

Wat is Eeklo mooi van verre...

Men mag toch niet vergeten dat ons bouwkundig erfgoed een funktie moet blijven behouden.  De integratie van ons patrimonium in onze maatschappij is een noodzaak en krijgt dan pas zijn volle betekenis.  Voor Eeklo zal dit weer een verbetering zijn en zeker een aanwinst voor het landschappelijk karakter van de straat en de omgeving.

Alhoewel in het centrum en omgeving er stadskernvernieuwingsprojekten en bepaalde restauraties zouden moeten gebeuren, wacht op "den buiten" in de Busstraat het" Grootgoed", beter gekend onder de naam hoeve Huysman op een grondige onderhoudsbeurt.

Laat ons hopen dat onze akties voor het in stand houden van ons bouwkundig patrimonium blijvend gehoor zal vinden en verder vruchten zal afwerpen.

Deze brochure wordt U aangeboden door Heemschut «Ons Meetjesland».

Romano Tondat

Vorig: (foto) Eelvelde, Maldegem

Inhoud van 1983, jaargang 16

Volgend artikel: Ten geleide

Inhoudstafels

1968 - 1969 - 1970 - 1971 - 1972 - 1973 - 1974 - 1975 - 1976 - 1977 1978 - 1979 - 1980 - 1981 - 1982 - 1983 - 1984 - 1985 - 1986

Welkomblz van tijdschrift "Ons Meetjesland"
Doorzoek «Ons Meetjesland»!

MijnPlatteLand.com

Meest recente bijwerking :  21-04-2021
Copyright Notice (c) 2024