Omtrent het dorp van uw voorvaderen

Uit tijdschrift "Ons Meetjesland", 1984, 17de jaargang, nr. 1

OMTRENT HET DORP VAN UW VOORVADEREN

Begin 1983 kreeg ik van pastoor Verdonck te Waterland-Oudeman een klein artikel toegezonden, twee bladzijden schrift die hij had samengesteld ter gelegenheid van een familiefeest. We spraken telefonisch af om er wat gegevens bij te voegen. Ik mocht opnieuw contact opnemen einde 1983, begin 1984. Helaas, einde januari 1983 vernam ik zijn overlijden (16 januari 1983).

Ter nagedachtenis van pastoor Verdonck, een der eerste leden van "Ons Meetjesland", laten wij dan toch de tekst onveranderd verschijnen.

Sint-Nicolaes-ter-Varent (St. Nicolaus in Averno = aan de einders van de wereld) heette het dorp vóór de grote Elisabethvloed van 1377. Gewonnen op de schorren van de Westerschelde door een sterk geslacht. "Maer de Wielingen braeken deur int jaer 1377) den 12. dagh van November ten tijde van graef Lodewijk van Maele" en het dorp verdronk samen met 16 andere ten zuiden van de Schelde herrees stuksgewijs... verdween opnieuw... 1404... 1440... 1477...: zwarte jaren voor de "kleyne luyden", schaapherders en pachters, behuisd in lemen hutten en strobedekte hofsteden van toen.

Toen kwam Hiëronymus Lauwerijn, verbonden aan het Hof van de hertogen van Boergondië. Eerst mocht hij het huidige Watervliet opnieuw inpolderen, daarna — als achterleen voor zijn dochter Barbara — het Waterland-van-toen, dat zich uitstrekte tot IJzendijke en St.-Margriete. Bedijking die duurde van 1523 tot 1539. Hoopvolle jaren... maar nieuwe rampspoed: watervloeden, oorlog met Spanje, doorsteken van dijken... van 1621 tot 1652 is het een nomansland. Iedereen is gevlucht en zelfs vader Jacob Cats, uit deze streek herkomstig, scheurt aan herbedijking een goede buidel daalders.

Pas na 1670 vindt Waterland nieuwe adem, helaas in verdeeldheid. Noord en Zuid zijn voorgoed gescheiden: ten zuiden, de Oudeman; ten noorden, het Kerkje. Met de Linie als blijvend lidteken van een verloren eenheid: het zuiden katholiek, het noorden protestant.

Toch volgen vruchtbare jaren, voor het geïsoleerde Waterland-Oudeman althans; want omheen heerst honderd jaren lang honderdvoudig geweld, doodslag en brandstichting in het getergde Meetjesland en polderland tussen de Schelde en het kanaal Gent-Brugge, dat het slagveld van Europa wordt.

Tot een nieuwe vloed weer alles overspoelt: de Franse Revolutie... Wie zal nu toch waarheen wel vluchten ? Zo is het ook gebleven: 1790... 1815... 1830... 1870... 1914... 1940... Nu eens naar hier, dan weer naar daar op vlucht, aan de een of andere kant van "de schreve", waar de "blinde koe" haar spoor getrokken had. Op zoek naar gewin en gezin.

Wie zou, op tocht in het thans zo rustige Waterland-Oudeman, zulke onrustige geschiedenis vermoeden ? Een geschiedenis, getekend door "bloed, zweet en tranen" (W. Churchill).

En toch, in de herinnering van velen staat onuitwisbaar gegrift een stuk belevenis van vroeger. Anders zou de Oudeman "de Oudeman" niet zijn.

Omtrent de parochiekerk van Waterland-Oudeman.

Het is de vierde kerk van deze parochie; inderdaad:
de eerste kerk verdween met het dorp in de vloed van 1377;
- de tweede, ter hoogte van de Brandkreek, werd verwoest tengevolge van de godsdienstoorlogen in de 16de eeuw;
- de derde was "een boerenschure met een toreken, daarin een klockxen gehangen wierd";
- de vierde is de huidige, gebouwd door toedoen van scepene Jacob de Vylder ten jare 1670; op 24 juni 1672 werd zij aan Gods eredienst toegewijd.

Opgetrokken in een tijd van nood (maar toch solied), heeft deze kerk naar buiten toe geen kunstwaarde; wel past ze goed in de polder.
Aan de binnenzijde is ze stijlkundig één geheel, overwegend in laat-rococostijl, met onvermoede facetten:
- een intact rococo-gewelf (jaarcijfer 1774);
- sobere doopvont 17de-eeuws, met typisch muurfresco (?);
- onmiddellijk treffen de glasramen: 2 aan 2 rondom de kerk gestoken;
een uniek ensemble (19de-20ste eeuw);
- de biechtstoel (noord) is van Hendr. Hagheman uit Brugge (1716); de biechtstoel (zuid) dateert 1750;
- preekstoel van dezelfde Hagheman (1711); op de kuip: de 4 Westerse kerkvaders: Gregorius, Ambrosius, Augustinus, Hiëronymus;
- de portiekaltaren zijn in hout:
hoofdaltaar (met schilderij van Th. Van Thulden: ± 1650) uit 1774 zijaltaar (noord) (met schilderij van J. Van Windekens: 1711) opnieuw van H. Hagheman; beide altaren zijn gepolychromeerd; zijaltaar (zuid) in gesneden hout (1670-1672) is merkwaardig tot in de details;
- het dienstaltaar, met gedeelten van de vroegere communiebank, heeft een opvallende plaats;
- een opmerkelijk geheel vormt de koorbekleding: lambrizering en gestoelte (vóór 1700) + koorstoelen (20ste e.);
- de sculpturen van koor en zijbeuken stammen uit de 19de eeuw; de zijbeuken werden afgelijnd door de vleugels van de communiebank;
- nagenoeg alle kerkmeubilering is eikenhout; vele onderdelen zijn polychroom versierd;
- even aandacht' voor de grafstenen, waarvan sommige nog goed leesbaar zijn... en voor de klok, waarvan de klanken, uit een 1250 kg. zwaargewicht, tot ver over de polder reiken.

Te bewonderen is het feit dat deze kerk, hoewel heterogeen gebouwd als de meeste kerken, één geheel uitmaakt en zelfs de voorwerpen van de eredienst ermee harmoniëren.

Maakt ze daarom zulke gemoedelijke indruk ?

Mocht ze ooit eens deskundig kunnen hersteld worden ! U allen opgedragen.

F. Verdonck, pastoor.

Ondertussen heeft het gemeentebestuur een dossier ingediend tot het beschermen van de kerk, en heeft ook de kerkfabriek een dossier ingediend bij de gemeenteraad voor de herstelling van het gebouw.
De aanvraag werd goedgekeurd en doorgestuurd naar het provinciebestuur. Pastoor Verdonck werd opgevolgd door E.H. André De Paepe.

Separator

Inhoudstafels

1968 - 1969 - 1970 - 1971 - 1972 - 1973 - 1974 - 1975 - 1976 - 1977
1978 - 1979 - 1980 - 1981 - 1982 - 1983 - 1984 - 1985 - 1986

Welkomblz van tijdschrift "Ons Meetjesland"
Doorzoek «Ons Meetjesland»!

MijnPlatteLand.com

Meest recente bijwerking : 21-04-2021
Copyright Notice (c) 2024