Over de pré-industriële periode is de laatste decennia reeds heel wat te doen
geweest. Recente publicaties die de sociaal-economische geschiedenis in haar
totaliteit behandelen hebben heel wat vroegere misvattingen tot hun ware
proporties herleid. Regionaal bleven de correcties tot dusver achterwege, als
gevolg van de geringe interesse bij de plaatselijke vorsers, in het bijzonder
voor het eerste kwart van de 19de eeuw.
Ten onrechte nochtans, want naast de voordelen van een rijk archief en een vlotte
toegankelijkheid tot de bronnen biedt de 19de eeuw, die niet voor niets
de Eeuw van de Industriële Revolutie wordt genoemd, mogelijkheden bij de
vleet om zich terdege in te verdiepen.
Oorzaak van de vele misvattingen lijkt ons de neiging om de technologische
opmars vroeger te laten plaatsvinden dan deze zich in wezen bij ons voltrok.
Door het niet in de juiste context plaatsen van een terminologie waarvan men
zelf de exakte omvang niet kende, komt men tot gevolgtrekkingen die eerder
aanleunden bij een begin 20ste eeuwse structuur. Een verkeerde interpretatie die
helaas nog te veel voorkomt.
Ter illustratie nemen we het fenomeen fabriek.
Geruggesteund door de protectionistische maatregelen van het Franse en nadien
Hollandse bewind rezen de fabrieken hier als paddestoelen uit de grond.
Wijlen L. Lampaert vermeldt in zijn Geschiedenis van Eeklo voor 1805
de oprichting van de fabriek van Pieter Goethals in de Prinsenhofstraat, waar dra
250 wevers werk vonden (1), een aantal, dat gelet de nog welig
tierende huisnijverheid twijfels rechtvaardigde.
Tijdens de inventarisatie van het hedendaags archief (19de-20ste eeuw) werden we
onlangs geconfronteerd met een
"staat van al de fabrieken welke in de stad Eecloo ,bestaan, met opgave van het
getal werklieden in eider(!) fabriek werkende" die een andere dimensie aan de
nijverheidsinstellingen gaf. Daaruit bleek dat op 24 december 1824 te Eeklo,
— dat toen zowat 7500 zielen telde — niet minder dan 104 "fabrikanten"
waren gevestigd die evenwel hooguit werk verschaften aan 181 werknemers. Gemiddeld
minder dan twee arbeidskrachten per bedrijf dus.
Nijverheidstakken te Eeklo | aantal werkgevers | aantal werknemers |
aardepotbakkers | 1 | 6 |
ameldonkmakers 3 6 | 3 | 6 |
borstelmakers 1 1 | 1 | 1 |
goud- en zilversmeden 1 1 | 1 | 1 |
hoedenmakers 1 6 | 1 | 6 |
kaarsmakers 3 3 | 3 | 3 |
koperslagers 3 6 | 3 | 6 |
lederbewerkers 7 12 | 7 | 12 |
meubelmakers 1 3 | 1 | 3 |
slotmakers 2 2 | 2 | 2 |
tabak en snuif 5 8 | 5 | 8 |
textielnijverheid 66 116 | 66 | 116 |
uurwerkmakers 3 4 | 3 | 4 |
weefkammakers 3 3 | 3 | 3 |
zadelmakers 1 2 | 1 | 2 |
zeefdemakers 1 - | 1 | - |
zeepzieders 2 2 | 2 | 2 |
Wanneer we zien dat Pieter Goethals, Lodewijk Jolie en Frans van Vlierberge met
elk zes arbeiders in dienst de kroon spannen en dat 45% of 47 werkgevers slechts
over een man beschikken, terwijl zeven "fabrikanten" hun zaak alleen runnen,
staan we hier duidelijk voor zeer kleinschalige projecten, de naam "fabriek" in
onze huidige context onwaardig.
Zeker wat de lijnwaadnijverheid betreft, waar de meeste eenmanszaken voorkwamen,
zal niet veel meer dan een achterkamertje als "fabriek" hebben dienstgedaan.
Voor de heuse fabrieken zoals we ze ons voorstellen, gesteund op vage
herinneringen uit onze kinderjaren, zouden we moeten wachten tot circa 1850.
"Fabrieks"-bestand te Eeklo op 14 december 1814 (2)
volgnr. origineel) |
volgnr. alfabetisch |
nijveraar | produktie-eenheid (3) |
aantal werk- lieden in dienst |
( 69) | 1 | Bassier Jooris | linnenweverij | 1 |
( 43) | 2 | Bastien Francies | tabak en snuif | 2 |
( 1) | 3 | Bauts Antone | coating, baei: vlamming, stoffe van wolle op garen |
2 à 3 |
( 2) | 4 | Bauts Karel | idem | 1 |
( 45) | 5 | Billiet Jacobus | schoenmaker en leerlooyer | 1 |
( 57) | 6 | Burggrave Jan Baptiste | linnenweverij | 1 |
( 29) | 7 | Castelain Josephus | borstelmaker en kamerbehanger |
1 |
( 28) | 8 | Cornelis Jan Baptiste | meubelmaker | 2 à 3 |
( 77) | 9 | De Doncker Jooris | linnenweverij | 1 |
( 27) | 10 | De Groote Johan | slotmaker | 2 |
( 42) | 11 | De Heuvel Francies | tabak en snuif | 2 |
( 11) | 12 | De Keyser Antone | coating en vlemming | 2 |
( 92) | 13 | De Muer Pieter | linnenweverij | 2 |
( 49) | 14 | De Neve Augustin | weefkamen | alleen |
( 41) | 15 | De Neve Ferdinand | tabak en snuif | 2 |
( 37) | 16 | De Nys Jacobus | kaarsenmaker en tingieter | 3 |
( 58) | 17 | De Pauw Bernard | linnenweverij | 1 |
( 63) | 18 | De Pauw Martinus | idem | 1 |
( 54) | 19 | De Poel Bernard | idem | 1 |
( 21) | 20 | De Smet Antone | ameldonk | 2 |
( 47) | 21 | De Vos Jan Frans | uurwerkmaker | alleen |
( 20) | 22 | De Vos Lodewijk | ameldonk en blauwsel | 2 |
( 6) | 23 | De Vos wed. Philippe | stoffe van wolle op garen, demet |
2 |
( 60) | 24 | De Vreese Frans | linnenweverij | 1 |
( 87) | 25 | De Vreese Jan Baptiste | idem | 2 |
( 66) | 26 | De Zutter Pieter | idem | 2 |
( 12) | 27 | Dhave Antone | siamoise | 1 |
( 10) | 28 | Dhave Augustin | vlemming, demet | 1 |
( 53) | 29 | Dhave Johan | linnenweverij | 1 |
( 50) | 30 | Dhondt Bernard | idem | 1 |
( 55) | 31 | Dhuyvetter Frans | idem | 1 |
( 93) | 32 | Dhuyvetter Pieter | idem | 1 |
( 64) | 33 | Dyserinck Pieter | linnenweverij | 1 |
( 3) | 34 | Goethals Bernard | coating, baei, vlamming, stoffe van wolle op garen | 5 |
( 4) | 35 | Goethals Lodewijk | coating, stoffe van wolle op garen | 2 |
( 5) | 36 | Goethals Pieter | coating, wolle dekens en sayette | 6 |
( 51) | 37 | Haegeman Pieter | linnenweverij | 3 |
( 59) | 38 | Herst Joannes | idem | 1 |
( 84) | 39 | Iket Pieter | idem | 2 |
( 16) | 40 | Jolie Lodewijk | hoedenmaker | 6 |
( 79) | 41 | Lammens Jan Frans | linnenweverij | 1 |
( 73) | 42 | Lammens Pieter | idem | 1 |
( 96) | 43 | Lampaert Frans | idem | 2 |
( 72) | 44 | Landsheere Bernard | idem | 2 |
( 22) | 45 | Lintelo Joseph | goud en zilversmid | 1 |
( 88) | 46 | Lippens Judocus | linnenweverij | 2 |
( 36) | 47 | Martin Eduard | zachte zeep | 1 |
( 33) | 48 | Minne Nicodemus | uurwerksteller | 3 |
( 40) | 49 | Misseghers Frans | tabak | 1 |
( 31) | 50 | Nedermans Pieter | zeefdemaker | alleen |
( 46) | 51 | Parton Johan | schoenmaker en leerlooyer | 1 |
( 7) | 52 | Remery Pieter | stoffe van wolle op garen | 1 à 2 |
( 71) | 53 | Reynaert Jan | linnenweverij | 2 |
( 81) | 54 | Robert Antone | idem | 2 |
( 67) | 55 | Robert Antone wed. | idem | 1 |
( 62) | 56 | Robert Bernardus | idem | 3 |
( 80) | 57 | Robert Guillemus | idem | 1 |
( 61) | 58 | Robert Jan Francies | idem | 1 |
( 68) | 59 | Robert Johan | idem | 1 |
( 37bis) | 60 | Rommel Servaes | kaarsemaker | alleen |
( 35) | 61 | Ryffranck Pieter Frans | zachte zeep | 1 |
( 89) | 62 | Sierens Jan Baptiste | linnenweverij | 2 |
( 70) | 63 | Slock Jan Frans | idem | 1 |
( 86) | 64 | Staelens Antone | idem | 1 |
( 74) | 65 | Standaert Andries | idem | 1 |
( 85) | 66 | Steenbeke Pieter | idem | 2 |
( 30) | 67 | Steyaert Jacobus | zadelmaker | 2 |
( 99) | 68 | Teerlinck Frans | linnenweverij | 1 |
( 94) | 69 | Teerlinck Pieter | linnenweverij | 1 |
( 13) | 70 | Temmerman Karel | catoenette en demet, wassen kaarsen maker | 5 |
( 14) | 71 | Temmerman Lodewijk | siamoise, catoenette | 5 |
( 15) | 72 | Trion Karel | weefkammenmaker | 3 |
( 38) | 73 | Valcke Francies | kaarsen maker | alleen |
( 19) | 74 | Van Boven Antone | ameldonk | 2 |
( 26) | 75 | Van den Berge Augustin | slotmaker | alleen |
( 76) | 76 | Van den Bossche Frans | linnenweverij | 2 |
( 25) | 77 | Van de Putte Boniface | Koperslager en stovenmaker | 3 |
( 23) | 78 | Van de Putte Johan | idem | 1 |
( 24) | 79 | Van de Putte Philippe | koperslager en zilversmid | 2 |
( 98) | 80 | Van der Kelen Pieter | linnenweverij | 1 |
(100) | 81 | Van de Walle Jacobus | idem | 1 |
(l0l) | 82 | Van de Woestijne Frans | idem | 1 |
( 44) | 83 | Van Gyseghem Lodewijk | pelderijbereider handschoenmaker en leerlooyer | 2 |
( 97) | 84 | Van Hijfte Frans | linnenweverij | 1 |
( 75) | 85 | Van Hijfte Jan | idem | 2 |
( 17) | 86 | Van Hoorebeke Johan | leertouwer, huidvetter | 2 |
( 32) | 87 | Van Overmeire Jan Bapt. | zakuurwerkmaker en kuischer en hersteller van de zelve |
1 |
( 48) | 88 | Van Veerdegem Pieter | weefkamer | alleen |
( 34) | 89 | Van Vlierberge Frans | aardenpotbakker | 6 |
( 65) | 90 | Van Vooren Ferdinand | linnenweverij | 1 |
( 78) | 91 | Van Waes Jan | idem | 1 |
( 9) | 92 | V. Wassenhove Jan Bapt. | stoffe van wolle op garen | 3 |
( 8) | 93 | Van Wassenhove Joseph | idem | 5 |
( 18) | 94 | Veracx Jacobus | leertouwer, huidvetter | 2 |
( 39) | 95 | Verhassett Bernard | tabak en snuit | 1 |
( 90) | 96 | Verhassett Karel | linnenweverij | 1 |
( 91) | 97 | Verhasselt Norbertus | idem | 2 |
(102) | 98 | Vermast Antone | huidvetter en leertouwer | 2 |
(103) | 99 | Vermast Bonaventure | idem | 1 |
( 56) | 100 | Versuyt Jan Philippe | linnenweverij | 1 |
( 95) | 101 | Vervinck Pieter | linnenweverij | 1 |
( 52) | 102 | Welvaert Jan Baptiste | idem | 1 |
( 83) | 103 | Wille Jan Baptiste | idem | 2 |
( 82) | 104 | Wille Pieter | idem | 2 |
Erik de Smet
__________________________ | ||
(1) | Lampaert, L.: De Geschiedenis van Eeklo, 1967-1973, p, 191. | |
(2) | SAE (M) ongeklasseerd dd, 14 dec, 1824, Staat voor al de fabrieken welke in de stad Eecloo bestaan, met opgave van het getal werklieden in ieder fabriek werkende. Opgemaakt ingevolge de missive van den h. Ed. heer Gouverneur der provincie Oost-Vlaanderen, de 27 November l.l. (1814). | |
(3) | coating: een nogal grove fabricatie van inlandse wol. baai: dik en grof wollen weefsel. vlamming; vlemming: een zachte warme wollen stoffe. sayette: getwijnd wollen garen. demet: eenkleurig glanzend weefsel waarin figuren geweven zijn. siamoise: stof uit zijde en katoen. catoenette: katoenen weefsel. |
Vorig artikel: Waarschoot kende reeds de home-trainer in 1909 |
Inhoud van 1985, jaargang 18 |
Volgend artikel: Chronologie van Eeklose gebeurtenissen - 1840 |
Inhoudstafels |
1968 -
1969 -
1970 -
1971 -
1972 -
1973 -
1974 -
1975 -
1976 -
1977 1978 - 1979 - 1980 - 1981 - 1982 - 1983 - 1984 - 1985 - 1986 |
Welkomblz van tijdschrift "Ons Meetjesland"
Doorzoek «Ons Meetjesland»!
MijnPlatteLand.com
Meest recente bijwerking : 21-04-2021
Copyright Notice (c) 2024