Uit tijdschrift "Ons Meetjesland", 1985, 18de jaargang, nr. 1

DE NIJVERHEID TE EEKLO ANNO 1814

Over de pré-industriële periode is de laatste decennia reeds heel wat te doen geweest.  Recente publicaties die de sociaal-economische geschiedenis in haar totaliteit behandelen hebben heel wat vroegere misvattingen tot hun ware proporties herleid.  Regionaal bleven de correcties tot dusver achterwege, als gevolg van de geringe interesse bij de plaatselijke vorsers, in het bijzonder voor het eerste kwart van de 19de eeuw.

Ten onrechte nochtans, want naast de voordelen van een rijk archief en een vlotte toegankelijkheid tot de bronnen biedt de 19de eeuw, die niet voor niets de Eeuw van de Industriële Revolutie wordt genoemd, mogelijkheden bij de vleet om zich terdege in te verdiepen.



Oorzaak van de vele misvattingen lijkt ons de neiging om de technologische opmars vroeger te laten plaatsvinden dan deze zich in wezen bij ons voltrok.  Door het niet in de juiste context plaatsen van een terminologie waarvan men zelf de exakte omvang niet kende, komt men tot gevolgtrekkingen die eerder aanleunden bij een begin 20ste eeuwse structuur.  Een verkeerde interpretatie die helaas nog te veel voorkomt.

Ter illustratie nemen we het fenomeen fabriek.

Geruggesteund door de protectionistische maatregelen van het Franse en nadien Hollandse bewind rezen de fabrieken hier als paddestoelen uit de grond.

Wijlen L. Lampaert vermeldt in zijn Geschiedenis van Eeklo voor 1805 de oprichting van de fabriek van Pieter Goethals in de Prinsenhofstraat, waar dra 250 wevers werk vonden (1), een aantal, dat gelet de nog welig tierende huisnijverheid twijfels rechtvaardigde.

Tijdens de inventarisatie van het hedendaags archief (19de-20ste eeuw) werden we onlangs geconfronteerd met een
"staat van al de fabrieken welke in de stad Eecloo ,bestaan, met opgave van het getal werklieden in eider(!) fabriek werkende" die een andere dimensie aan de nijverheidsinstellingen gaf.  Daaruit bleek dat op 24 december 1824 te Eeklo, — dat toen zowat 7500 zielen telde — niet minder dan 104 "fabrikanten" waren gevestigd die evenwel hooguit werk verschaften aan 181 werknemers.  Gemiddeld minder dan twee arbeidskrachten per bedrijf dus.

Nijverheidstakken te Eeklo aantal werkgevers aantal werknemers
aardepotbakkers 1 6
ameldonkmakers 3 6 3 6
borstelmakers 1 1 1 1
goud- en zilversmeden 1 1 1 1
hoedenmakers 1 6 1 6
kaarsmakers 3 3 3 3
koperslagers 3 6 3 6
lederbewerkers 7 12 7 12
meubelmakers 1 3 1 3
slotmakers 2 2 2 2
tabak en snuif 5 8 5 8
textielnijverheid 66 116 66 116
uurwerkmakers 3 4 3 4
weefkammakers 3 3 3 3
zadelmakers 1 2 1 2
zeefdemakers 1 - 1 -
zeepzieders 2 2 2 2

Wanneer we zien dat Pieter Goethals, Lodewijk Jolie en Frans van Vlierberge met elk zes arbeiders in dienst de kroon spannen en dat 45% of 47 werkgevers slechts over een man beschikken, terwijl zeven "fabrikanten" hun zaak alleen runnen, staan we hier duidelijk voor zeer kleinschalige projecten, de naam "fabriek" in onze huidige context onwaardig.

Zeker wat de lijnwaadnijverheid betreft, waar de meeste eenmanszaken voorkwamen, zal niet veel meer dan een achterkamertje als "fabriek" hebben dienstgedaan.



Voor de heuse fabrieken zoals we ze ons voorstellen, gesteund op vage herinneringen uit onze kinderjaren, zouden we moeten wachten tot circa 1850.

"Fabrieks"-bestand te Eeklo op 14 december 1814 (2)

volgnr.
origineel)
volgnr.
alfabetisch
nijveraar produktie-eenheid
(3)
aantal werk-
lieden in dienst
( 69) 1 Bassier Jooris linnenweverij 1
( 43) 2 Bastien Francies tabak en snuif 2
( 1) 3 Bauts Antone coating, baei: vlamming, stoffe
van wolle op garen
2 à 3
( 2) 4 Bauts Karel idem 1
( 45) 5 Billiet Jacobus schoenmaker en leerlooyer 1
( 57) 6 Burggrave Jan Baptiste linnenweverij 1
( 29) 7 Castelain Josephus borstelmaker en
kamerbehanger
1
( 28) 8 Cornelis Jan Baptiste meubelmaker 2 à 3
( 77) 9 De Doncker Jooris linnenweverij 1
( 27) 10 De Groote Johan slotmaker 2
( 42) 11 De Heuvel Francies tabak en snuif 2
( 11) 12 De Keyser Antone coating en vlemming 2
( 92) 13 De Muer Pieter linnenweverij 2
( 49) 14 De Neve Augustin weefkamen alleen
( 41) 15 De Neve Ferdinand tabak en snuif 2
( 37) 16 De Nys Jacobus kaarsenmaker en tingieter 3
( 58) 17 De Pauw Bernard linnenweverij 1
( 63) 18 De Pauw Martinus idem 1
( 54) 19 De Poel Bernard idem 1
( 21) 20 De Smet Antone ameldonk 2
( 47) 21 De Vos Jan Frans uurwerkmaker alleen
( 20) 22 De Vos Lodewijk ameldonk en blauwsel 2
( 6) 23 De Vos wed. Philippe stoffe van wolle op garen,
demet
2
( 60) 24 De Vreese Frans linnenweverij 1
( 87) 25 De Vreese Jan Baptiste idem 2
( 66) 26 De Zutter Pieter idem 2
( 12) 27 Dhave Antone siamoise 1
( 10) 28 Dhave Augustin vlemming, demet 1
( 53) 29 Dhave Johan linnenweverij 1
( 50) 30 Dhondt Bernard idem 1
( 55) 31 Dhuyvetter Frans idem 1
( 93) 32 Dhuyvetter Pieter idem 1
( 64) 33 Dyserinck Pieter linnenweverij 1
( 3) 34 Goethals Bernard coating, baei, vlamming, stoffe van wolle op garen 5
( 4) 35 Goethals Lodewijk coating, stoffe van wolle op garen 2
( 5) 36 Goethals Pieter coating, wolle dekens en sayette 6
( 51) 37 Haegeman Pieter linnenweverij 3
( 59) 38 Herst Joannes idem 1
( 84) 39 Iket Pieter idem 2
( 16) 40 Jolie Lodewijk hoedenmaker 6
( 79) 41 Lammens Jan Frans linnenweverij 1
( 73) 42 Lammens Pieter idem 1
( 96) 43 Lampaert Frans idem 2
( 72) 44 Landsheere Bernard idem 2
( 22) 45 Lintelo Joseph goud en zilversmid 1
( 88) 46 Lippens Judocus linnenweverij 2
( 36) 47 Martin Eduard zachte zeep 1
( 33) 48 Minne Nicodemus uurwerksteller 3
( 40) 49 Misseghers Frans tabak 1
( 31) 50 Nedermans Pieter zeefdemaker alleen
( 46) 51 Parton Johan schoenmaker en leerlooyer 1
( 7) 52 Remery Pieter stoffe van wolle op garen 1 à 2
( 71) 53 Reynaert Jan linnenweverij 2
( 81) 54 Robert Antone idem 2
( 67) 55 Robert Antone wed. idem 1
( 62) 56 Robert Bernardus idem 3
( 80) 57 Robert Guillemus idem 1
( 61) 58 Robert Jan Francies idem 1
( 68) 59 Robert Johan idem 1
( 37bis) 60 Rommel Servaes kaarsemaker alleen
( 35) 61 Ryffranck Pieter Frans zachte zeep 1
( 89) 62 Sierens Jan Baptiste linnenweverij 2
( 70) 63 Slock Jan Frans idem 1
( 86) 64 Staelens Antone idem 1
( 74) 65 Standaert Andries idem 1
( 85) 66 Steenbeke Pieter idem 2
( 30) 67 Steyaert Jacobus zadelmaker 2
( 99) 68 Teerlinck Frans linnenweverij 1
( 94) 69 Teerlinck Pieter linnenweverij 1
( 13) 70 Temmerman Karel catoenette en demet, wassen kaarsen maker 5
( 14) 71 Temmerman Lodewijk siamoise, catoenette 5
( 15) 72 Trion Karel weefkammenmaker 3
( 38) 73 Valcke Francies kaarsen maker alleen
( 19) 74 Van Boven Antone ameldonk 2
( 26) 75 Van den Berge Augustin slotmaker alleen
( 76) 76 Van den Bossche Frans linnenweverij 2
( 25) 77 Van de Putte Boniface Koperslager en stovenmaker 3
( 23) 78 Van de Putte Johan idem 1
( 24) 79 Van de Putte Philippe koperslager en zilversmid 2
( 98) 80 Van der Kelen Pieter linnenweverij 1
(100) 81 Van de Walle Jacobus idem 1
(l0l) 82 Van de Woestijne Frans idem 1
( 44) 83 Van Gyseghem Lodewijk pelderijbereider handschoenmaker en leerlooyer 2
( 97) 84 Van Hijfte Frans linnenweverij 1
( 75) 85 Van Hijfte Jan idem 2
( 17) 86 Van Hoorebeke Johan leertouwer, huidvetter 2
( 32) 87 Van Overmeire Jan Bapt. zakuurwerkmaker en kuischer
en hersteller van de zelve
1
( 48) 88 Van Veerdegem Pieter weefkamer alleen
( 34) 89 Van Vlierberge Frans aardenpotbakker 6
( 65) 90 Van Vooren Ferdinand linnenweverij 1
( 78) 91 Van Waes Jan idem 1
( 9) 92 V. Wassenhove Jan Bapt. stoffe van wolle op garen 3
( 8) 93 Van Wassenhove Joseph idem 5
( 18) 94 Veracx Jacobus leertouwer, huidvetter 2
( 39) 95 Verhassett Bernard tabak en snuit 1
( 90) 96 Verhassett Karel linnenweverij 1
( 91) 97 Verhasselt Norbertus idem 2
(102) 98 Vermast Antone huidvetter en leertouwer 2
(103) 99 Vermast Bonaventure idem 1
( 56) 100 Versuyt Jan Philippe linnenweverij 1
( 95) 101 Vervinck Pieter linnenweverij 1
( 52) 102 Welvaert Jan Baptiste idem 1
( 83) 103 Wille Jan Baptiste idem 2
( 82) 104 Wille Pieter idem 2

Erik de Smet

__________________________
(1)      Lampaert, L.: De Geschiedenis van Eeklo, 1967-1973, p, 191.  Terug naar de tekst
(2 SAE (M) ongeklasseerd dd, 14 dec, 1824, Staat voor al de fabrieken welke in de stad Eecloo bestaan, met opgave van het getal werklieden in ieder fabriek werkende.  Opgemaakt ingevolge de missive van den h. Ed. heer Gouverneur der provincie Oost-Vlaanderen, de 27 November l.l. (1814).  Terug naar de tekst
(3 coating: een nogal grove fabricatie van inlandse wol.
baai: dik en grof wollen weefsel.
vlamming; vlemming: een zachte warme wollen stoffe.
sayette: getwijnd wollen garen.
demet: eenkleurig glanzend weefsel waarin figuren geweven zijn.
siamoise: stof uit zijde en katoen.
catoenette: katoenen weefsel.  Terug naar de tekst

Separator

Naar de top van deze blz.

Inhoudstafels
1968 - 1969 - 1970 - 1971 - 1972 - 1973 - 1974 - 1975 - 1976 - 1977
1978 - 1979 - 1980 - 1981 - 1982 - 1983 - 1984 - 1985 - 1986

Welkomblz van tijdschrift "Ons Meetjesland"
Doorzoek «Ons Meetjesland»!

MijnPlatteland homepage
MijnPlatteLand.com

Meest recente bijwerking :  21-04-2021
Copyright Notice (c) 2024