Commentaar en/of uitleg bij een artikel verschenen in "Ons Meetjesland"

Over blompelders en gortepap
 

De blompelder maakte van meel bloem (door te zeven en te zeven).  Meel is grover dan bloem.  Daar maakt men bruin brood mee.  Dat was voor de eenvoudige mensen.  Voor wittebrood heeft men bloem nodig.  Dat was natuurlijk wat duurder.

Uit bloem zijn de zemeltjes en de kiemen verdwenen.  Dat was voeder voor de dieren.  In de kiemen zit een olie die rijk is aan Vitamine E.  Dat is heel belangrijk voor een goede gezondheid.

Men maalde eerst de tarwe om die daarna te "ziften": alleen de bloem passeerde door de zeef.  Maar voor gerst was het allicht anders.  Gort wordt nu nog verkocht bvb. door het Meetjeslands bio-bedrijf Lima Food.  Ze noemen het gepelde gerst.  Lima is werkelijk een bedrijf dat onze bewondering al lang verdiend heeft: ze verkopen al meer dan 50 jaar voedingsproducten van de hoogste kwaliteit.  Op hun mooie webstek vindt u zeker een winkel in uw buurt waar men hun producten verkoopt, ook in Nederland.

Gort is dus gepelde (ongemalen) gerst.  Om in de pap te doen, moet de gort eerst gekookt worden in een beetje water... liefst "al dente", dank u zeer.  Wordt gort ook nog voor iets anders gebruikt ?  Zeker !  Bvb in slaatjes en in soep of gemengd met rijst.  Van Dale (de stichter van dat woordenboek was afkomstig van Sluis) beweert dat het "gepelde, geslepen en geglansde gerst" is.  Geslepen en geglansd ?  Zoals diamanten zeker ?  Kom nou !

We zijn de heer Luc Neyt heel dankbaar voor zijn uitleg over het beroep van blompelder en ook nog voor dit:

In 1757 verkocht Adriaen van Ruysseloo aan zijn schoonzoon Pieter Frans de Meijere een huis met bakkerij, bloempelderij en schuur.  Samen met "den alm ende instrumenten regarderende de blomplederije bestaende namentlijck in het haer buele, quairne kot met het seefwerck; schaelen, gewichten, backen, wintmeulen" werd 300 pond betaald.  Pieter Frans was niet alleen bakker, maar ook producent van het 'fijnste gezifte' meel.

"Alm" is alaam, maar buele ?

Gortepap vroeg u ?

Eerst en vooral we spreken hier natuurlijk niet over diegenen die rijst gebruiken in plaats van gort.  Stel u voor: gortepap zonder gort !  Straks komt er nog een andere revolutionair af die er geen melkproduct in wil.

Gortepap is gekookte karnemelk met gort erbij en op veel plaatsen ook nog een "tempertje".  Karnemelk, voor eventuele jongere lezers, is het bijproduct dat na het karnen overblijft; men karnt room om er boter van te maken.  Een tempertje was (bij ons) per liter karnemelk een kwart liter zoete melk met daarin een beetje bloem en een beetje aardappelbloem.  Dat werd goed gemengd en aan de karnemelk toegevoegd juist als die begon te koken.  En juist dan was toevallig ook de gort gekookt, "al dente" zoals ik al eerder aandrong, en van zodra de gort ook nog bij het kooksel was gekipt was de gortepap etensklaar.

We hopen dat ge er goed in geroerd hebt want anders is uw pap "gekabbeld"—in de prachtige streek van Bachten de Kupe zeggen ze "gekappeld"—of, ongelijkmatig van samenstelling geworden, weer volgens Van Dale.  We hopen ook nog dat ge er braafjes bij gebleven zijt want anders kookt hij over en dan weet ge het als uw pot bijna leeg is omdat er zich dan een verbrandreuk door het huis verspreidt.

Bij anderen werd alleen bloem gebruikt voor het tempertje.  Een flinke 90-jarige van Sint-Kruis, juist over de grens in Zeeland gebruikte gewone zoete melk voor haar gortepap maar haar iets jongere vriendin vond dat niet heel "katholiek".

Als de gortepap dus etensklaar was was iedereen er als de kippen bij.  (De meeste jongeren van vandaag hebben allicht nooit gezien waar die uitdrukking vandaan kwam.)  Arriveerde er dan, toevallig juist op dat moment, bvb een veekoopman op het hof dan had hij "stellig" ook zin in zo'n bord (= tele of tallore) gortepap en dan kreeg hij dat natuurlijk.  Zou men armoe lijden om een bordje meer ?

Op 21 december 2013 zei Wikipedia: "De pap wordt opgediend met basterdsuiker of stroop."  Op sommige plaatsen was dat allicht wel zo maar anderen deden er gewone suiker bij terwijl men weer elders een versterving deed en daar werd er niets zoets bijgedaan.  Dus, deze blz is beter dan dat artikel in Wikipedia.  Al zeggen wij het zelf.

Hoe maakte uw moedertje haar tempertje voor uw gortepap ?

Weet u er meer van, of heeft u een anecdote (over gortepap),
neem dan aub kontakt op met ons.

Dit artikeltje werd geschreven
omdat het woord "blompelder" voorkomt in
Tijdschrift Ons Meetjesland, 1975, nr. 3, Waarschoot Merkwaardigheden.

Naar de top van deze blz.

Inhoudstafels
1968 - 1969 - 1970 - 1971 - 1972 - 1973 - 1974 - 1975 - 1976 - 1977
1978 - 1979 - 1980 - 1981 - 1982 - 1983 - 1984 - 1985 - 1986

Welkomblz van tijdschrift "Ons Meetjesland"
Doorzoek «Ons Meetjesland»!

MijnPlatteland homepage
MijnPlatteLand.com

Meest recente bijwerking :  21-04-2021
Copyright Notice (c) 2024