Uit tijdschrift "Ons Meetjesland", 1983, 16de jaargang, nr. 4

BELASTING BETALEN NAAR
«WAERSCHIJNELIJK VERMOGEN» !

Het is opvallend hoe de laatste jaren gestreefd wordt naar een vereenvoudigen van de belastingsaangifte, misschien met het oog ze binnen afzienbare tijd totaal te laten verdwijnen.

Dat lijkt ons, papiertjes-mensen, een uit de lucht gegrepen wensdroom maar zo utopisch is het zeker niet !

Wanneer we naar de 19de eeuw teruggaan, stellen we vast dat van enige persoonlijke inbreng geen sprake was.  De fiscaliteit beschikte toen over drie belastingskanalen om de centen binnen te halen.  Men kende de grondbelasting, de patentbelasting, en de personele belasting.

Grondbezit was via de kadastrale leggers makkelijk te achterhalen.

De patentbelasting was een recht geheven op de "mogelijke" winst van de ekonomisch aktieve bevolking.

De personele belasting was de meestomvattende.  Het was een supplementair beslag, los van de twee voorgaande, op de geschatte inkomsten uit gronden, bedrijven en loonarbeid.

De diversiteit van deze belasting was derhalve zeer groot.  Men kon binnen dit stelsel bij voorbeeld nog eens alleen belast worden op zijn grond, alleen op zijn beroep...  maar evengoed op de combinatie grond-beroep-loon.

Het was een complex fiscaal stelsel, tijdens de Franse bezetting op het einde van het ancien regime ingevoerd.  Het basisprincipe was prachtig !  Elkeen betalen volgens eigen mogelijkheden.  Daar de administratie niet over de middelen beschikte om de inkomsten op te sporen, was de "gewone" burger in zekere mate overgeleverd aan de willekeur van de beëdigde schatters.  Meer dan eens blijkt dat bepaalde vooraanstaanden ver beneden hun werkelijke waarde getaxeerd werden.  Dienaangaande vermelden we de stadssecretaris en de politiecommissaris die met een jaarwedde van om en bij de 1000 frank in klas 18 ondergebracht waren, naast de veldwachter, die slechts de helft verdiende !

Ofschoon in voege gebracht door de Fransen was het eerst ingevolge de wetgeving van 12 juli 1821, 1 mei 1825 en 18 maart 1830, dus onder Hollands bewind, dat het zijn definitieve vorm kreeg.  Desondanks bleef er ruimte voor twee stelsels die de hele 19de eeuw behouden bleven.

Ofwel opteerde men voor het uitgestippeld pakt bestaande uit:

—	4% op de huurwaarde van woningen en gebouwen wanneer deze de 20 gulden overschreden.
—	Een belasting op het aantal buitendeuren en vensters.
—	1% op de geschatte waarde van het meubilair.
—	Het aantal afzonderlijk geplaatste haarden.
—	Een belasting op het huispersoneel.  Voor een man 7 en voor een vrouw 4 gulden.  Voor een all-round iemand, die zowel huishoudelijk als ander werk presteerde, 3 gulden.
—	De eigenaars van luxe paarden betaalden 20 gulden.  Een paard dienstig voor beroepsaktiviteiten was getaxeerd op 5 gulden en indien een rijtuig aanwezig was 7 gulden.

Eeklo koos voor het tweede, de taxatie naar "waarschijnlijk" vermogen waarbij elk gezinshoofd in één van de 21 klassen, met konstante grondslag, ondergebracht werd.

Alleen die gezinnen die steun van het Bureel van Weldadigheid genoten werden niet op de rol van de personele belastingen gebracht.

Naar rata van de te innen som kreeg de grondslag een andere matrix zodat eenzelfde lijst voor verschillende inningen bruikbaar was.

Het is duidelijk dat dergelijke belastingsrollen ons een schat aan informatie bieden.

Als verlengstuk van onze "Chronologie" hebben we de personele belasting, en meer in het bijzonder de "hoofdelijke omslag" wat zoiets als de huidige opcentiemen voor de gemeente zijn, van 1838 onderzocht en in tabelvorm verwerkt.

Alle geld-, grondbezitters en ekonomisch aktieven in de stad komen erin voor, zodat we door cumulatie een goed overzicht krijgen van de beroepsstruktuur te Eeklo.  De wevers, landbouwers, winkeliers en herbergiers zijn het sterkst vertegenwoordigd.  De herbergiers en nog meer uitgesproken de wevers behoren tot de sociaal zwakste groepen.  Zij die immers tot klas 20 en 21 behoren leefden steeds aan de rand van de behoeftigheid.  Niettegenstaande reeds vooraf 606 behoeftigen, bijna allen wevers en spinsters, geëlimineerd waren bleken nog 263 of 25,76% van de potentiële belastingsbetalers hun verplichtingen ingevolge armoede niet te kunnen naleven.

De aldus vooropgestelde 6349,21 frank, proportioneel verdeeld over 1020 belastingsbetalers werd niet bereikt.  De stad diende vrede te nemen met 6002,71 frank.

Niet minder dan 160 wevers en 38 spinsters hadden ingevolge armoede verzuimd hun 1,26 fr. te betalen.  De inflatie in de textielnijverheid was er de oorzaak van dat deze mensen van dag tot dag leefden, zelfs een eerder geringe som, die ongeveer twee daglonen bedroeg, kon in de loop van het jaar niet samengespaard worden !

Uit het kohier waren we tevens in staat de thuiswevers en spinsters die aan hun verplichtingen geen gevolg konden geven geografisch te situeren.  Nagenoeg allen woonden in het oude Eeklo-Binnen, evenwel niemand op de Markt.

Kerkstraat: 20 Cockuytstraat: 16 Oosteindeken (Stationsstraat): 15 Molenstraat: 14 Hondekotstraatje (Collegestraat): 13 Raamstraat: 11 Peerdekerkhofstraatjen (Pastoor De Nevestraat): 10

De wijk Balgerhoeke huisvestte 25 niet ondersteunde arme wevers en spinsters.

Daartegenover stonden de rijken.  Karel Francies Stroo was de grootste belastingsbetaler.  Notaris Pieter vander Weenen en bierbrouwer Jan Baptist Bovijn vormden klas 2.

De partikuliers, renteniers, broodbakkers, winkeliers, kooplui en landbouwers vormden een allegaartje waartoe zowel kapitaalkrachtigen als arme lieden behoorden.

Onder de geestelijken stond de pastoor (klas 7) in schril kontrast met de anderen.  De onderpastoors en andere alhier verblijvende priesters waren ondergebracht in klas 12, 16 en 19.  De Zusters van het Liefdadigheidswerkhuis konden hun 1,26 fr. niet betalen en kregen de vermelding "arm".

Opmerkelijk is de lage taxatie van de openbare ambtenaars.  Vrederechter Claeys klas 11, politiecommissaris Van Hoorebeke, stadssecretaris Rodrigos, veldwachter Pijnaert en de deurwaarders Van Autryve en Bruggeman kwamen slechts in klas 18 voor.  De douaniers en rijkswachters waren ondergebracht in klas 21, geen van dezen betaalde ingevolge hun "armoedige" toestand een belasting !

Een zweem van favoritisme is hier niet weg te denken !

Omdat het wegens de omvang onmogelijk bleek iedere belastingsplichtige te publiceren hebben we de biezondere beroepen uit de rol gelicht.  Naast het beroep en naam, geven we woonplaats en belastingsklasse van de betrokken personen.

notaris:
	Pierre Josse vander Weenen - Stationsstraat - K 2. Engelbert Dauwe - Kerkstraat - K 8. Ange Antoine Aernaut - Molenstraat - K 9.
advokaat:
	Jacob Dirckx - Molenstraat - K 9.
distrikscommissaris:
	Desiré Lejeune - Stationsstraat - K 3.
paardenpostmeester:
	Louis van Doosselaere - Molenstraat - K 3.
olieslager:
	Jean van Waesberghe - Markt - K 5. Engel Steyaert - Molenstraat - K 7. Francies de Smet - Stationsstraat - K 8.
geneverstoker:
	Bernard van Hoorebeke - Boelare - K 5.
pastoor:
	Pieter Joseph Dhondt - Kerkstraat - K 7.
onderpastoor:
	Jacobus Landsheere - Kerkstraat - K 16. Jean Baptist Niels - Kerkstraat - K 16.
priester:
	Engel Martens - Boelare - K 12. N.  Van Petegem - ....... - K 19.
dokter:
	Charles Waldack - Kerkstraat - K 7. Romain Eugene Maroy - Stationsstraat - K 7. Eduard van Hecke - Stationsstraat - K 12. Felix Leo van Hoorebeke - Boelare - K 13.
chirurgijn:
	Alexander Taminiau - Markt - K 16.
vroedvrouw:
	Isabelle Cabooter - Molenstraat - K 20.
veearts:
	Jacobus Cremers - Stationsstraat - K 12. Pieter Steyaert - Markt - K 17. belastingsontvanger: Henri Willems - Zuidmoerstraat - K 7.
boekdrukker:
	Ange van Han - Markt - K 9.
goudsmid:
	kinderen Livin vande Putte - Markt - K 9. Hyppolite Lintelo - Markt - K 17.
molenaar:
	Karel Zaman - Molenstraat - K 10. wed.  Andries de Vos - Molenstraat - K 10. Amand Goethals - Molenstraat - K 11.
molenmaker:
	Pieter Willems - Boelare - K 19. Antone Willems - Boelare - K 21.
mulder:
	Pieter de Poorter - Oostveld - K 17. Charles Louis Goethals - Balgerhoeke - K 18.
stadsontvanger:
	Ferdinand van Hoorebeke - Molenstraat - K 9.
ontvanger der registratie:
	Jean Baptist Lejeune - Patersstraat - K 10.
vrederechter:
	Francies Claeys - Stationsstraat - K 11.
wijnsteker:
	Charles Bernard Temmennan - Markt - K 11.
postmeester:
	Joannes Jadot - Kerkstraat - K 14.
onderwijs:
	Moeder Maurisia - Patersstraat - K 14. Pieter Francies Verbiest - Boelare - K 20. Donatus de Knibber - Prinsenhofstraat - K 21.
politiecommissaris:
	Charles Vincent van Hoorebeke - Kerkstraat - K 18.
veldwachter:
	Jean Baptist Pynaert - Vlamingstraat - K 18. Jan Baptist van Hecke - Patersstraat - K 21. Ferdinand de Heuvel - Collegestraat - K 21.
deurwaarder:
	Philippe van Autryve - Patersstraat - K 18. Bernard Bruggeman - Patersstraat - K 18.
stadssecretaris:.
	Philippe Rodrigos - Patersstraat - K 18.
uurwerkmaker:
	Nicodeme Minne - Boelare - K 18. Seraphin Minne - Boelare - K 20.
schrijver:
	Desiré Vermeersch - Stationsstraat - K 20. Francies Kesteloot - Markt - K 20. Petrus de Raedt - Zilverstraat - K 20.
toneelspeler:
	Charles Verplancke - Markt - K 20.
gendarmen:
	Pieter Blancke - Stationsstraat.- K 21. Joseph Driancourt - Stationsstr.aat - K 21. Engel Vander Steghen - Stationsstraat - K 21. Joseph Onghena - Stationsstraat - K 21.

Belasting "Hoofdelijk Omslag" 1838

Met deze bescheiden bijdrage hebben we willen aantonen dat een systematisch bewerken van deze bronnen zich opdringt en ongetwijfeld zou bijdragen tot de studie van het sociaal-economisch leven binnen de stad, een onderwerp dat meer dan ooit in de aktualiteit staat en derhalve onze volste aandacht verdient.

Erik de Smet

Bronnen:

S.E.  (M) - ongeklasseerd.  Kohier van den plaetselijken Omslag der stad Eecloo, over den jare 1838.
Memoriaal Administratif van Oost-Vlaanderen 1825, p. 297.

Vorig artikel: Landelijke woningen in het Meetjesland

Inhoud van 1983, jaargang 16

Volgend artikel: Restauratieprijs voor het Meetjesland

Inhoudstafels

1968 - 1969 - 1970 - 1971 - 1972 - 1973 - 1974 - 1975 - 1976 - 1977 1978 - 1979 - 1980 - 1981 - 1982 - 1983 - 1984 - 1985 - 1986

Welkomblz van tijdschrift "Ons Meetjesland"
Doorzoek «Ons Meetjesland»!

MijnPlatteLand.com

Meest recente bijwerking :  21-04-2021
Copyright Notice (c) 2024