Uit tijdschrift "Ons Meetjesland", 1977, 10de jaargang, nr. 3

'T STOND IN DE GAZET...

ANNONCEN, RECLAMEN EN
AANKONDIGINGEN IN 1899.

De helft van de derde en de volledige vierde bladzijde van "De Stad Eecloo" van 25 juni 1899 (1) zijn gewijd aan "annoncen, reclamen en aankondigingen".

Dit gedeelte van het weekblad is o.i. vooral onder heemkundig oogpunt van belang, daar het een idee geeft over bepaalde aspekten van het leven van onze (over)grootouders.

In het totaal vinden we er een vijftigtal advertenties.  Spijtig genoeg voor P. Van Acker en Zoon zijn er geen rechterlijke aankondigingen ("à 1 fr den drukregel") te vinden, zodat al de teksten slechts aan 15 (de gewone aankondigingen) of 30 centiem ("de reclamen") per regel konden aangerekend worden.  Een korte berekening laat nochtans toe vast te stellen dat alles samen die week toch ± 350 (goud)franken in 't schuifke van de vóórnoemde drukkers-uitgevers gebracht heeft.

Zeventien van die reclamen werden geplaatst door negocianten en firma's van buiten onze streek.  De andere hebben betrekking op Meetjeslandse, vooral Eeklose adverteerders.

Hieronder worden enkele ervan behandeld.

TER MARKT TE EECLOO...

werden op 22 juni 1899 onder meer aan de man gebracht:
- 40 hectoliters tarwe en 10 hectoliters boekweit, beide graansoorten aan "den middenprijs" van 13 fr per hectoliter;
- 10900 kilogram aardappelen, aan 4,50 fr per 100 kgr;
- 9650 kilogram of pond boter (de gewichtseenheid wordt niet opgegeven), aan 1,80 fr.
- "geerste, boonen, lijn- of koolzaad" werden op die dag niet verhandeld.
- 1075 "viggens" veranderden van eigenaar, aan 16 tot 24 fr. het stuk;
- 15 "loopers" brachten 34 tot 46 fr per dier op;
- het vee — er werden slechts 14 "koebeesten" van de hand gedaan — werd 135 tot 190 fr per kop betaald.

In dezelfde aankondiging wordt ook verslag uitgebracht over de veemarkt te Gent (25 juni), te Cureghem (20 juni) en te Brugge (20 juni).

Het bilan te Brugge: 105 vette koeien (275 tot 550 fr), 60 melkkoeien (210 tot 450 fr), 90 veerzen (150 tot 400 fr).  Geen gegevens over de varkenshandel !

Ook te Gent kwam veel meer vee op de markt dan in de Ledeganckstede.  De prijzen waren er stellig eveneens heel wat hoger dan te Eeklo.  Ze worden echter opgegeven levend per kilogram, zodat het niet mogelijk is te vergelijken.  Het baart dan ook geen verwondering dat onze Meetjeslandse beestenkoopmans er de voorkeur aan gaven met hun vee - te voet ! - naar de markt van Brugge of Gent te trekken...

Te Gent werden er, naast 529 vette zwijnen en 3 loopers, slechts 379 viggens verkocht.  De vergelijking van het aantal van die beestjes, verhandeld te Eeklo en te Gent, onderstreept de belangrijkheid van de aloude wekelijkse biggenmarkt in de hoofdplaats van het Meetjesland !

ROOKGERIEF EN SNUIF.

- A. Staelens-Casneuf, "In den Moor", Groote Markt nr 1, Eecloo, laat aan de geachte lezers weten dat hij een fabriek van tabak en snuif uitbaat, alwaar te verkrijgen zijn: "Allerlei Snuif- en Tabaksoorten zoals Richmond, Fleur de Roisin, Roisin, Tabac Turque, Obourg, Semois, Wervicq, Appelterre en vele andere soorten, allen van de beste hoedanigheid.  Allerlei goede oude Sigaren voortkomend van de beste fabrieken des lands, alsook goede hollandsche Sigaren; verder groote keus van Rookartikelen, zooals pijpen in racine hout, bois de bruyère, asbestos, id. in écume en calcinée, olie-koppen, porte-sigaren en portesigaretten, snuifdoozen, tabakzakken, porte-monnaies, étuis à cigares, étuis à cigarettes, steenen pijpen enz.  Groot assortiment van sigaretten - Alles aan prijzen buiten alle concurrentie - Verkoop in 't groot en in 't klein - Vriendelijke aanbeveling".

In deze kloeke advertentie van 24 lijnen, die hem 7 fr moet gekost hebben, eindigt A. Staelens-Casneuf met de wenk goed op het adres te letten en preciseert hij dat zijn zaak te vinden is "Hoek der Markt en Paterstraat".

- Hector Reychler brengt in "De Stad Eecloo", met een vriendelijke aanbeveling, ter kennis dat hij eveneens, in de Boelarestraat nr 9, "In den Havanees" uitbaat, dit is een magazijn van rookartikelen en een fabriek van snuif, tabak en sigaren.  Hoewel de aankondiging slechts uit acht regels bestaat mag men hieruit niet afleiden dat Hector op zijn centen ziet, verre van daar...  Met uitzondering van de vriendelijke aanbeveling werd de ganse tekst in hoofdletters, met zeven verschillende lettertypes, in dikke druk en met speciale interlinies weergegeven.  Hij zal daarvoor stellig het drie- of vierdubbele van het gewone tarief hebben moeten neertellen !

TANDENTREKKERIJ EN ANDERE GEZONDHEIDSZORG.

- Marcel Souweine, "Doctor der Antwerpsche Tandheelkundige School", gediplomeerd Tandmeester, die te raadplegen is alle Maan-, Woens- en Vrijdagen, in de Vlaanderenstraat, 28, Gent, nader bepaald" op 3 minuten van de Groote Statie (2), bij den bakker, recht naar boven op 't Eerste", laat in 10 lijnen, doch over gans de breedte van de laatste pagina in dikke letters weten wat hij, als redder van de tandpijnlijdende mensheid, het Meetjesland aan te bieden heeft:
"Tanden, te beginnen vanaf 3 frank.  Gebitten: 75 frank, geplaatst zonder uittrekken der wortels en zonder operatie: de slechte tanden mogen blijven - 10 jaren waarborg - Bijzonder stelsel voor gevoelige personen.  Tanden zonder plaat, het gehemelte gansch vrij, op goud, platina, vulcanite...".

Verder zuivert Mr Souweine de zwartste tanden "in ééne enkele zitting", stopt hij holle tanden en verzekert hij het uittrekken zonder pijn.

Wat denken Mr Marcel Haers en zijn collega's-tandartsen van dergelijke prestaties en prijzen... en van zulk reklamestaaltje ?!

- De "Gezondheidspoeiers de Cock" waren op het einde der voorgaande eeuw - volgens de annonce althans - het universeel en enig geneesmiddel voor de maaglijders en voor hen die onderhevig waren aan lever- en ingewandenstoornissen.  Deze poeiers waren niet alleen de beste remedie tegen: maagzweren, maagontsteking en moeilijke spijsvertering, ze waren bovendien ook zeer doeltreffend tegen "alle zenuwachtige toestanden, zwaarte, hoofdzeer, draaiingen, hartkloppingen, stikkingen, die meestal slechts het gevolg zijn van den erbarmelijken staat der verduwingsorganen".

De poeiers de Cock waren te vinden in alle goede apotheken aan twee franken de doos...

VOOR DE LANDBOUWERS.

"Te Bekomen bij de Gebroeders Van Hoorebeke, goede SPOELING aan 0.60 den hectoliter of het kuipken".

De Gebroeders voelden blijkbaar geen behoefte te adverteren voor hun hoofdprodukt.  In die tijd was het alcoholverbruik nog niet aan beperkingen onderhevig (de wet Vandervelde dateert slechts van 1919) en er vloeiden vermoedelijk alle jaren voldoende "hectoliters of kuipkens" Van Hoorebeke-jenever door de Meetjeslandse keelgaten zonder dat hiertoe reclame nodig was.

Anno 1977 is de "Hoorebeke" nog steeds wat onze boeren noemen een "gezonde drank", die niet te versmaden is, vooral die van 40 graden, met een groene capsule over het stopsel !  Sedert geruime tijd hoeft de firma echter geen reklame meer te maken voor haar spoeling, want er wordt geen alcohol meer gestookt.  Deze grondstof wordt ingetrokken en tot de klassieke Meetjeslandse jenever verwerkt.

Nog steeds, zoals van oudsher, wordt de Hoorebeke op de markt gebracht in zijn typische groene flessen, met het gekend etiket en met het wapen van de oude stokerij op de zijkant.

De "Distillerie Van Hoorebeke Frères. - Boelaere, Eecloo" werd gesticht in 1740, dus ten tijde van het Oostenrijks Bewind.  Het was een landbouwstokerij.  In 1952 werd de zaak, met behoud van haar naam, overgenomen door de familie Van de Vyvere uit Meulebeke en werd Mr Joos De Turck, uit Tielt, direkteur.  Enkele tijd geleden werd deze opgevolgd door zijn zoon Joris.

Mr Albert Van Mol, verkoopsdirekteur bij de stokerij Bruggeman te Gent (waar men nog altijd echt distilleert !) verschafte ons de volgende inlichtingen.  "Spoeling" of "draf" is het vochtig overschot van het gekookt of gestoomd graan (rogge, tarwe, maïs), vermengd met mout, dat bij het stoken van alcohol na het gistings- en distillatieproces overblijft.  Het is een produkt dat zeer voedzaam is voor het vee, dat weet men reeds eeuwenlang.  Bovendien had men vastgesteld dat de koeien en de varkens die met draf gekweekt werden, in heel wat gezonder conditie verkeerden dan hun andere soortgenoten.  De drafvoeding was werkelijk een middel om het veeras te verbeteren.  Ook vormden de uitwerpselen van deze dieren een "vette" die aanzienlijk beter was dan de gewone stalmest.  Van in de 18e eeuw (1700 en zoveel,), de tijd der Verlichte Despoten, troffen sommige regeringen maatregelen ter bevordering van landbouw en veeteelt.  In de Oostenrijkse Nederlanden, die het grootste deel van het huidige België omvatten, geschiedde dit onder meer door het wettelijk voorzien van de "landbouw"-stokerijen.  Dit waren gemengde bedrijven die een distilleerlicentie ontvingen, op voorwaarde dat ze er een veestal op nahielden waar de spoeling als veevoeder gebruikt werd.  De hoeveelheid alcohol die mocht gestookt worden was in evenredigheid met het aantal koeien dat gehouden werd.  Bovendien genoten de landbouwstokerijen, ten overstaan van de gewone distilleries, een gunstiger tarief inzake accijnsrechten.

Op de Dienst der Accijnzen vernemen we dat, hoewel het regime der landbouwstokerijen nooit wettelijk afgeschaft werd, deze gemengde bedrijven mettertijd praktisch volledig verdwenen zijn (3).  Het fiskale gunsttarief is aktueel niet meer voorzien.

Via de "Van Hoorebeke Frères" en hun "goede spoeling" hebben onze Meetjeslandse jeneverdrinkers (en ze waren niet met weinig !) dus generaties lang bijgedragen tot de verbetering van het zwartbonte ras der koebeesten en van de zandachtige bodem van ons gewest...

Om het wapen van de stokerij beter te doen uitkomen werd de fles (rechts) gevuld met kalkwater; bovendien werden de tekening en de letters bijgewerkt  met een zwarte stift.

WIJNEN EN STERKE DRANKEN.

Deze zijn in 1899 te allen tijde te bekomen op de volgende adressen:
- Wwe Verstraete en Zonen, Statiestraat nr 5 te Eecloo (drank van 1e hoedanigheid !)

- Pieter Van de Poele, handelsagent, Statiestraat 20, ter stede.  Deze is depositaris van de General Wine Company uit Antwerpen en levert "goedkope wijnen, gewaarborgd als zuiver, onder toezicht van professor Schwarz, van de Gentsche Hoogeschool..."

- Voornoemde Pieter Van de Poele heeft in een andere annonce van hetzelfde blad de eer "het achtbaar publiek te laten weten dat hij sedert 1 januari eenen depot geopend heeft van sterke dranken voortkomend uit het vermaarde huis J. Van de Perre van Brussel".  Hij beveelt zich aan bij eenieder en maakt bijzondere prijzen voor herbergiers.

WIE GAAT ER MEE NAAR AMERIKA...

Victor Denevet, agent te Maldegem (Westeindeke) van de Red Star Line, "Koninklijk Belgische Post-Stoomvaart tusschen Antwerpen en Noord-Amerika " laat - op kosten van het hoofdagentschap, vanzelfsprekend ! - aan de kandidaat-landverhuizers uit het Meetjesland weten dat de vloot dezer lijn bestaat uit elf "postboten van eerste klasse" en dat kosteloze inlichtingen op aanvraag verstrekt worden.

In de annonce wordt een van de schepen weergegeven.  Het is een stoomboot die nog met zeilen uitgerust is.

Annonce "RED STAR LlNE" in "De Stad Eecloo", 1899.

In 1899 had de Amerikaanse regering nog geen beperkingen voorzien in verband met het aantal inwijkelingen.  De toenmalige armzalige sociaal-economische toestanden in Europa hadden als gevolg dat jaarlijks duizenden mensen, (Russen, Polen, Duitsers...) langs Antwerpen naar Amerika emigreerden om er zich een nieuw, beter, en voor sommigen een vrijer bestaan op te bouwen.  Ook veel Vlamingen o.m. Meetjeslanders, vertrokken toen naar de U.S.A.

De "Red Star Line" en de "Cunard Line" waren gespecialiseerd in het vervoeren van deze uitwijkelingen.  Ze verdienden er een goede boterham mee en hadden in de voornaamste gemeenten hun agenten.  Dat waren meestal herbergiers.  In hun gelagzaal hing een schone, grote "kader", waarop, onder glas, in helle kleuren de afbeelding van het vlaggeschip der maatschappij te zien was: met rokende schouwen, in volle, lichtgolvende zee, soms met op de achtergrond de silhouette van New-York en zijn Vrijheidsbeeld...  Voldoende om meer dan één arme boerenknecht het water in de mond en kriebelingen in de buik te doen krijgen !

In die jaren zong men op sommige plaatsen van:

"Wie gaat er mee naar Amerika, daar moeten wij niet werken ! Eten en drinken op ons gemak, slapen gelijk een verken !"

De werkelijkheid was natuurlijk gans anders !  De immigranten (4) vonden in Amerika niet het luilekkerland dat sommigen er verwacht hadden.  In het begin van hun verblijf in dat land van de onbegrensde mogelijkheden kenden velen een bittere" struggle for life" (de harde strijd om het bestaan), en om te slagen diende er jarenlang geslaafd en gewroet...  De geëmigreerde Meetjeslanders waren dat echter gewoon in hun "old country" en voor de meeste bracht de uitwijking naar de States dan ook een belangrijke lotsverbetering mee... (5).

"SCHOONE OCCASIE".

Mits te bevragen "ten bureele dezes", dus bij de drukkers-uitgevers waren er te koop:

"1° Een splinternieuwen velo, nooit gebruikt, merk F.N. van Herstal, met bulletijn van een jaar waarborg.

2° Een velo, merk "Coventry Cross", een jaar nieuw, gekost hebbende 425 fr.".

Stellig zullen het fietsen met een "pion fixe" en een naafpinneke links aan het achterwiel geweest zijn !

De velocipèdes met het groot vóór- en het klein achterwiel waren toen nog zo danig lang niet uit de circulatie verdwenen...

VENDITIE.

- Wegens uitscheiding van bedrijf zal Mr L. Huyghe, Administrateur te St.-Laureins, op Dinsdag 27 juni, om 1 uur namiddag, "ten verzoeke en ten hove" van de kinderen Versasse, landbouwers te St-Jan-in-Eremo, wijk Zonne, "openbaarlijk" aan de man laten brengen: "beestialiën, landbouwhalm en huisgerief...".  "Voldoende borg te stellen.  Koopen tot en met 10 fr. comptant te betalen".

De openbare verkoping greep dus niet plaats omdat de kinderen Versasse "uitgeschud" (failjiet gegaan) waren.  Zoiets gebeurde vóór 14-'18, doch vooral tussen de twee wereld­oorlogen, tamelijk vaak.  De verkopers hadden vermoedelijk hun schaapkes op 't droge en gingen waarschijnlijk rentenieren "in den binnen" van St.-Laureins of Bentille.

In die tijd was het op de buiten voor een koppel oude mensen mogelijk met een inkomen van zegge en schrijve één frank per dag "op zijn goed" te leven, dit mits in zijn eigen huis te wonen.

ALLERLEI.

- "Parasols, Parasols, Parasols"...
kan men zich aanschaffen in het Huis De Landsheer-D'Hondt, oud Huis Landwehr, 20, Markt, 20, Eecloo.

- Een zekere Gelders, kandidaat-notaris, 89, "Koninglijkestraat", Brussel, brengt in een profijtig aankondigingske ter kennis dat hij kapitalen te plaatsen heeft, op hypotheek of voor te bouwen, vanaf 3,50 ot 4%...

- Edm. Verstraete en Zusters uit de St Jacobsstraat 27, Brugge, staan klaar met "Biefstuks alle uren".  Ze bevelen zich vriendelijk aan bij de reizigers van Eecloo en den omtrek.

- "In den Papegaai" gehouden door H. Lippens, 18 Vrijdagmarkt, Gent, achter het standbeeld van Artevelde, hoek van de Druifsteeg, "boven den kelder van den wegwijzer van Eecloo", kan men eveneens alle uren "Eeten en Logement" bekomen.  De Eecloonaren zullen goed en goedkoop bediend zijn.
Beide restaurateurs vergeten echter hun tarieven te vermelden !

- Het goedgekend Magazijn van Naaimachienen van P. Van de Putte - Van Damme is overgebracht van nr 47 naar nr 16 der Kerkstraat.
"Zij, die aan een klein prijsje een uitmuntende naaimachien willen koopen;
Zij, die aan hunne machine reparatiën te doen hebben;
Zij, die toebehoorten zoals naalden, olie, enz. nodig hebben, mogen zich in alle vertrouwen wenden tot bovengemeld huis.  Daar zullen zij niet gestroopt worden.  Geene kwakzalverij, goede en menselijke bediening !"

P. Van de Putte-Van Damme, naaimachienenmaker en kunstsmid, bekroond op verscheidene tentoonstellingen, moet een felle zakenman geweest zijn.  Hij werkte buiten Eeklo met drie agenten, nl.: Leo Schutyzer te St.-Laureins, Jan Reniers te Maldegem en, in Holland, August Ego te IJzendijke.

HOUTHANDEL.