Uit tijdschrift «Ons Meetjesland», 1973, 6de jaargang, nr. 2

Eeklo in beeld en schrift (3)

Wij zegden reeds dat het middenschip motieven vertoont uit de heils­geschie­denis van Israël, het oude Godsvolk.  Inderdaad, in het triforium of de zuilen­gaanderij boven links vinden we, in volgorde van achteraan naar voor, de afbeel­dingen van: Adam (met spade) en Eva (met slang en spinrok) na de zondeval, Noë (met ark), Abraham (met zwaard), Izaäk (met brand­stapel en ram), Jakob (met herders­staf en kalbas), Jozef (met koren­garve en staf), Mozes (met de tafels van de Wet: tien geboden), Jozuë (met zwaard en zon), Samuël (met schrift­rol), koning David (met kleine harp), koning Ezechias, Esdras (met profe­tenrol en pen), Eleazar (met marte­laarspalm en stok) en Judas de Macchabeeër (als krijger met schild en vlammend zwaard).

Onderaan deze afbeeldingen, op linnen geschilderd, staan oud-testamen­tische symbolen, telkens in een cirkel.  Wij vermoeden dat het zinne­beelden zijn, die verwijzen naar de eretitels, aan Maria gegeven in haar litanie.  In volgorde van achteraan naar voor vinden wij daar: een schapen­vacht, de ark van het Verbond, een omheinde tuin, de morgenster, een balsem­kruik, een zetel, een spiegel, een toren, een kasteel of stad en een poort met IHS.

35. Binnenzicht van de parochiale St-Vincentiuskerk te Eeklo, naar het koor toe.

Foto en drukplaat Cyr. Van de Bouchaute.

Het triforium aan de rechterkant (zuiden) geeft ons - terug in orde van achter naar voor - de afbeeldingen van: Henoch, Melchisedech (brood en wijn offerend), Aäron (met bloeiende staf), Elias (met raaf, vuur en brandend wiel en de profetenrol, waarop de woorden "Zelo zelatus sum» = "Vurig heb ik geijverd»), Eliseüs (met oliekruik en profetenrol, waarop "Potentia nemo vicit ilium» = "In kracht overtrof hem niemand»), Isaïas (met zaag en profetenrol, waarop «Ecce virgo concipiet et pariet filium» = «Zie de Maagd zal ontvangen en een zoon baren»), Jeremias (met harp en profetenrol, waarop «Vox in Rama audita est» = «Een stem werd in Rama gehoord»), Baruch (met de tekst «Äudi Domine et miserere» = «Heer, luister en erbarm U»), Daniël (met leeuwen profetenrol «Usque ad 40 hebdomades» = «Nog 40 weken tijd»), Ezechiël (met engelenkopjes en profetenrol, waarop «Porta haec clausa erit» = «Deze poort zal gesloten blijven»), Jonas (met vis en profetenrol «Surge et vade in Niniven» = «Sta op en ga naar Ninive»), Habacuc (met eetschotel en profetenrol «Egressus es in salutem» = «Gij zijt het heil komen brengen»), Zacharias (met brood, olijftak en profetenrol «Percutiam pastorem» = «Ik zal de herder treffen»), Malachias (met vlam en profetenrol «Mitto angelum meum» = «Ik zend mijn gezant»), Osee (met doodshoofd en profetenrol, waarop de tekst «Misericordiam volo» = «Ik wil barmhartigheid»).

36. Binnenzicht van de parochiale kerk, in de richting van de grote ingang en van het doksaal.

Foto en drukplaat Cyr, Van de Bouchaute

Onderaan deze afbeeldingen staan in volgorde en opnieuw telkens in een cirkel deze symbolen: een kroon, een troon, de zon, de maan, een roos, een balsemkruik, een fontein, een burcht, een schip met de morgenster erboven en een tempel.

In de rechtse kruisbeuk vinden wij - aan de achterzijde - opeenvolgend de afbeeldingen van: Judith (met afgesneden hoofd en zwaard), Job (met staf), Esther (met kroon en scepter) en vervolgens de nieuw-testamentische heiligen: Dominicus, Ignatius van Loyola, Franciscus-Xaverius en Bernardus.  Onder de eerste afbeeldingen worden de tuigen van de passie en de kruisiging voorgesteld: geselroeden, ladder en het opschrift "INRI».

37.

De prachtige doopvont van M. Zens, in de St-Vincentiuskerk te Eeklo. Foto en drukplaat Cyr. Van de Bouchaute.

Aan de voorzijde treffen wij Zacharias aan (met wierookvat), Johannes de Doper (met Lam Gods) en de nieuw-testamentische heiligen:

Elisabeth, Franciscus van Assisië, Clara (met H. Sakrament), Vincentius a Paulo (met kindje) en Cecilia (met cither).  Onder de eerste afbeeldingen komen terug emblemen van de passie en kruisigingsinstrumenten voor: kruis met speer en spons, alsook het doek van Veronica.

In de linkerkruisbeuk staan aan de achterzijde enkel nieuw-testamentische heiligen afgebeeld: Theodorus, Remigius, Coleta, Margarita, Franciscus van Sales en Benedictus Laber; vooraan - in cirkel - de volgende emblemen: H. Rok met dobbelstenen en hamer met tang.  Aan de voorzijde komen voor: H. Moeder Anna, H. Jozef, H. Joachim, H. Lucia, H. Stefanus, H. Agnes en H. Laurentius, terug voorzien van passie- en kruisigingstuigen : doornenkroon met nagels en geselkolom met gesel.

Wij vermoeden dat de nieuw-testamentische heiligen uit de kruisbeuk afbeeldingen zijn van de patronen der weldoeners van de kerk in die tijd.

Op de muurwanden achter het triomfkruis staan het H. Hart van Jezus en het H. Hart van Maria afgebeeld, omringd door engelen.

38. Detail van de achthoekige, witmarmeren kuip van de doopvont.

Foto en drukplaat Cyr. Van de Bouchaute.

Zo komen wij dan vlak vóór het hoogkoor, waar wij - aan beide zijden - de afbeeldingen zien van de twaalf apostelen; links hebbeh wij Andreas en Petrus, Jacobus de Mindere en Johannes, Simon en Batholomeüs; rechts bevinden zich Paulus en Jacobus de Meerdere, Thomas en Filippus, Mattheüs en Judas Thaddeüs. Elke apostel staat tevens afgebeeld met het instrument van zijn marteling.  Deze apostelenreeks, op doek uitgevoerd in 1902, is het werk van Frans Coppejans uit Gent.

In het oude hoogkoor worden tenslotte veertig heiligen afgebeeld, alle van de Nederlandse stam, of die tenminste bij ons hun apostolaat uitgeoefend hebben.  Hun aangegeven sterfjaar dient in een paar gevallen wel met de nodige korrel zout genomen !  Honoré Verwilghen uit Gent, bestuurder van de tekenschool te Eeklo, heeft deze heiligenreeks uitgevoerd.

39. De mooi gebeeldhouwde neogotische predikstoel van Lippens, in de St.-Vicentiuskerk.

Foto en drukplaat Cyr. Van de Bouchaute.

In de linkse koorgalerij treffen wij achtereenvolgens aan: H. Stefanus (1058), H. Macharius (1012), H. Fledericus (974), H. Willibrordus (778), H. Begga (698), H. Aldegondis (680), H. Basinus (661), H. Amandus (661), H. Gerulphus (748), H. Berlindis (700), H. Landoaldus (666), H. Gertrudis (659), H. Eligius (658), H. Livinus (657), H. Bavo (656), H. Pipinus (640), H. Medardus (545), H. Vedastus (539), H. Eleutherius (531) en H. Piatus (286).

In de rechtse koorgalerij komen voor: H. Joannes Berchmans (1621), H. Canisius (1597), Pasianus (1572; deze laatste werd nooit officieel heiligverklaard, doch was - als pastoor van Eeklo - door de geuzen gevangen genomen en stierf als martelaar), H. Lacops (1572), H. Coleta (1447), H. Christina de Wonderbare (1224), H. Albertus van Luik (1193), Gelukzalige Karel de Goede (1127), H. Godelieve (1070), H. Guido (1012), H. Adelardus (826), Gelukzalige Karel de Grote (811), H. Pharaïldis (800), H. Amelberga (772), H. Hubertus (727), H. Goedele (712), H. Lambertus (708), H. Remaclus (664), H. Servatius (384) en H. Maternus (328).
 

40.	De merkwaardige paaskandelaar in de hoofdkerk te Eeklo. Foto en drukplaat Cyr. Van de Bouchaute.		41.	Detail uit de heiligen reeks in het hoofdkoor te Eeklo.  Pastoor Pasianus, in 1572 als martelaar gestorven. Schilderij van Honoré Verwilghen, Gent. Foto en drukplaat Cyr. Van de Bouchaute.

Deze bijzonderheden werden, zoals gezegd, meegedeeld door Z.E.H. Deken Jos. Ulenaers, die tevens een welgemeend dankwoord richt tot Dr. E. Dhanens, voor het zo bereidwillig ten dienste stellen van haar dokumentatie.

42.	Het hoofdkoor met hoofdaltaar in witte steen, gebeiteld door Lippens, uit Gentbrugge, naar een tekening van Denoyette.  Bemerk op de voorgrond de twee prachtige kandelaars, door de parochianen geschonken bij het gouden priester-jubileum van Z.E.H. Deken Hulpiau.
Foto en drukplaat Cyr. Van de Bouchaute.

Deze muurbeschildering van de kerk van Eeklo dient absoluut behouden.  Z.E.H. Deken hoopt terecht dat, wanneer na de aan gang zijnde herstellingswerken de kerk opnieuw wordt geverfd, men alles zal doen wat mogelijk is om de bestaande beschildering en ornementatie ongeschonden te bewaren.  Dit alles vormt immers een onvervangbaar en zeer harmonisch geheel met de bouwstijl en de meubilering.

43.	Rechtstaand gedeelte van de oude kerkschaal te Eeklo, uit de eerste helft van de 18e eeuw.  Men bemerkt daarop, in laag reliëf, een gebrekkige en naïeve voorstelling van de westgevel der vroegere kerk.
Foto A.C.L., Brussel.

Wie een bezoek brengt aan de hoofdkerk van Eeklo, mag zeker ook niet vergeten het enig-mooie glasraam in de zuiderkruisbeuk, uiterst rechts van het nieuwe altaarkompleks, te gaan bewonderen. Het is werkelijk één kunstrijke speling en schakering van kleuren !

Het stelt het visioen voor van de hemel, dat de apostel Johannes beschrijft in het boek van de Openbaring, hoofdstuk 4: 1-11. Wij geven hier deze tekst, die door de ontwerper van het glasraam in beeld en kleur werd omgezet:
"Daarna had ik een vizioen: Ik zag een deur die openstond in de hemel en een stem riep: Stijg op naar mij, dan zal ik u tonen wat hierna geschieden moet.

44.	Chrismatorium, bestaande uit drie zilveren vaatjes op een drielobbige schotel, uit 1726. Foto A.C.L., Brussel.		45.	Schotel met ampullen van geslepen kristal in zilveren omvatting. Frans werk van de aanvang der 19e eeuw 11809-1814). Foto A.C.L., Brussel.

46.	Drie tinnen, cilindervormige olievaatjes, bewaard in de dekenij te Eeklo en zeer waarschijnlijk gebruikt onder de Beloken Tijd van de Franse Overheersing.  Zij zijn bestemd voor de drie soorten H. Oliën. Foto A.C.L., Brussel.		45.	Mooie zilveren schotel met ampullen, 1669, vervaardigd door Philips Cachoire, edelsmid te Gent.  Op een smalzijde van de rand van de schotel komt het wapenschild der familie Veltganck voor. Foto A.C.L., Brussel.

Aanstonds was ik in geestverrukking.  En zie: er stond een troon in de hemel en op de troon was Iemand gezeten.  En Die erop gezeten was, was van aanzien gelijk jaspissteen en karneool; en rond de troon was een regenboog, van aanzien aan smaragd gelijk.  Vierentwintig tronen omringden de troon en op die tronen waren vierentwintig oudsten gezeten, gekleed in witte gewaden, met gouden kronen op het hoofd.

Van de troon gingen bliksemstralen uit en dreunende donderslagen.  Zeven vurige fakkels brandden vóór de troon; dat zijn de zeven Geesten Gods.  En vóór de troon was als een glazen zee, kristal gelijk.  En rondom de troon waren vier dieren...: het eerste dier geleek op een leeuw, het tweede op een jonge stier, het derde dier had een gelaat als van een mens en het vierde dier geleek op een adelaar in zijn vlucht...  En zij roepen rusteloos, dag en nacht:
«Heilig, heilig, heilig, de Heer, God, de Albeheerser, die was en die is en die komt !»

En telkens als de dieren roem en eer en dank brengen aan Hem, die op de troon is gezeten, de Levende in de eeuwen der eeuwen, vallen de vierentwintig oudsten neer voor Hem die op de troon is gezeten, om Hem te aanbidden die leeft in de eeuwen der eeuwen.  En zij werpen hun kronen neer vóór de troon, zeggend: «Waardig zijt Gij, onze Heer en onze God, te ontvangen de heerlijkheid en de eer en de macht.  Want Gij, Gij hebt het heelal geschapen: door Uw Wil ontstond het en werd het geschapen».

48.	Zilveren processiekruis van 72 cm hoogte, met het inschrift op de rugzijde: «Eecloo 1734». Foto A.C.L., Brussel.		49.	H. Kruisrelikwie in een houten kruis met zilver belegd, in Louis XV-stijl (18e eeuw).  De totale hoogte bedraagt 51 cm, sokkel inbegrepen. Foto A.C.L., Brussel.

— Dit alles heeft de kunstenaar op volgende wijze uitgebeeld:  Bovenaan staat een duif, symbool van de H. Geest, en links en rechts een engel met zon en maan.  Middenin komt God de Vader voor als een grijsaard, met rechts van zich het Lam Gods, Jezus-Christus.

Boven de afbeelding van de Vader staan zeven brandende fakkels.  Links en rechts, onder en boven, de zinnebeelden van de vier evangelisten: de leeuw, de stier, de engel en de arend.  Op de ganse hoogte van het raam staan links en rechts tweemaal twaalf ouderlingen.  Onderaan de beeltenis van God de Vader staat de aartsengel, de boodschapper van God.  Bliksemschichten slaan neer op de aarde, waar rechts de H. Johannes als een ziener afgebeeld zit, op het eiland Patmos.  Vóór en achter hem staan cypressen, terwijl er vóór zijn voeten een rivier zeewaarts stroomt.

Onderaan het raam lezen wij volgende tekst:

«— Dan vielen de vierentwintig ouderlingen neder voor Hem die op de troon zat en aanbaden Hem die leeft in alle eeuwigheid en
— wierpen hun kronen vóór de troon zeggende : Gij, o Heer onze God, zijt waardig te ontvangen de heerlijkheid en de eer en de kracht, want Gij,
— Gij schept alle dingen en om Uwen wil waren zij en werden zij geschapen. Apoc. IV 10 en 11. — Geschonken ter gelegenheid van het
— 50-jarig jubelfeest van het verdienstelijk werk der Arme Kerken en van de Congregatie der Jonge Dochters in deze kerk gevierd ten jare 1913".

Het geheel is werkelijk als een heerlijk en kleurrijk schilderij !  Ongetwijfeld is dit het mooiste glasraam van de Eeklose kerk, hoewel de opvatting niet meer echt neo-gotisch is (zoals al het andere), doch veeleer modern aandoet, maar dan in de betekenis van dit woord zestig jaar geleden.

50.	Prachtige zilveren reliekhouder van Sint-Eligius in hamervorm, met een lengte van 28 cm.  Hij werd vervaardigd in 1748 door de Brugse zilversmid Jacobus de langhe. Foto A.C.L., Brussel.		51.	Zilveren chrismatorium, 8,3 cm hoog en 7,7 cm lang, in de vorm van een klein schrijn met zadelzak, daterend uit 1625.  Renaissancewerk van Pieter van Sychen, Gent. Foto A.C.L., Brussel.

Dit prachtige raam is het werk van de glasschilder G. Ladon.  Vervaardigd in 1913, zoals het onderschrift zegt, werd het - omwille van de oorlogsomstandigheden - pas geplaatst na de eerste wereldoorlog, in 1919.  De kostprijs bedroeg toen 10.000 fr.  Hiervan werd 8.000 fr. bijeengebracht door inschrijvingen ter gelegenheid van genoemd jubelfeest, door de beide jubilerende verenigingen.  De ontbrekende 2.000 fr. werd bijgepast door de kerk.

52.	Een drietal osculatoria of kleine reliekhouders met de tinnen offerschaal van St-Vincentius.
Foto A.C.L., Brussel.

Wij geven de bezoekers de raad het glasraam bij voorkeur te komen bewonderen in de morgen of in de late namiddag, ttz. wanneer de zonnestralen er niet rechtop vallen van uit het zuiden (Mededelingen van Z.E.H. Deken Jos. Ulenaers).

53.	Drie zilveren relikwie houders uit de 18e en 19e eeuw.  Links: H. Gerardus; rechts: H. Antonius van Padua.
Foto A.C.L., Brussel.

Als men de kerk binnengaat langs de zuidelijke ingang, bevindt men zich onmiddellijk rechts tegenover de kapel der Gelovige Zielen.  De afsluiting daarvan is het werk van P. Rooms-Blanckaert, uit Gent, naar een plan van Denoyette; zij werd in 1899 geplaatst en bekostigd door Emilie Van Doosselaere, dochter van Karel, na de dood van haar vader.  Verdere bijzonderheden over deze en de overige zijkapellen alsook over de bemeubeling, ontlenen wij letterlijk aan de bijdrage van Lucien Lampaert/Cyriel Van de Bouchaute: «De Parochiekerk van Eeklo Sint-Vincentius» (De Eecloonaar, 1964), blz. 33 en volg.:
«Het altaar (van de Kapel der Gelovige Zielen) is gemaakt door M. Zens voor 7.000 fr., geschonken voor een deel door Emilie Van Doosselaere en door de heer J. De Scheppere, aangevuld met de opbrengst van een omhaling.

Het kruisbeeld werd na een H. Missie aangebracht.  Het kleurraam (Coucke) werd geschonken door de heer J. De Scheppere (2.000 fr) en geplaatst in oktober 1887.  Het stelt voor: de verschijning van Onze-lieve-Vrouw aan de H. Simon Stock op de Karmei; verder Paus Johannes XXII en Sint-Petrus; de onderste taferelen tonen ons de gelovige zielen in het vagevuur.  Het kleine raam dat Christus in het voorgeborchte voorstelde werd tijdens de tweede wereldoorlog gans vernietigd.  In deze kapel werd onlangs (1964 !) het beeld geplaatst van de H. Antonius van Padua, uitgevoerd door De Bruycker en geschonken door Hippoliet Reynekinck.  Voorheen stond het in de noordelijke dwarsbeuk.

Het beeld van de H. Eligius, recht tegenover de kapel der gelovige zielen, werd in 1910 vervaardigd door M. Zens en geschonken door mevrouw Julien Bovyn.

De volgende zijkapel is toegewijd aan de Heilige Barbara.  De afsluiting werd in 1903 aangebracht door Albert Sinaeve van Gent, met gelden van de confrerie der H. Barbara.  Het altaar werd vervaardigd door P. Pauwels van Gent in 1889 voor 5.000 fr., geschonken door Eugenie en Felicitas Ryffranck.  Het venster is van Ladon uit Gent (5.000 fr) en werd geschonken door mejuffrouw Florence Goethals, ter nagedachtenis van haar vader August Goethals, die in 1900 overleed.  Het werd geplaatst in 1912 en stelt de H. Barbara voor, met links Christus en rechts het tafereel van haar marteldood.  Onderaan ziet men de afbeeldingen van de HH. Benedictus (patroon van Benedictus Goethals), Antoninus, Augustinus (patroon van August Goethals) en Maria (patrones van Marie Baudts).

Het beeld van de H. Maria Magdalena (recht tegenover deze kapel) werd geschonken door mevrouw Bernard Van Wassenhove-Goethals.

54.

Zilveren laat-Barokke straalmonstrans van 76 cm hoogte, uit 1731, werk van de Brugse zilversmid Jacobus de Langhe. Foto A.C.L., Brussel.

De volgende kapel is toegewijd aan de Heilige Familie.  De afsluiting werd vervaardigd door een stadsgenoot, Karel Smitz.  Het altaar, vervaardigd door M. Zens, werd geschonken door Eugenie en Felicitas Ryffranck (5.000 fr).  Het raam, geschilderd door Dobbelaere van Brugge, is een gift van minister Van den Heuvel van Gent, die verwant was aan deken Foubert.  Het stelt het huisje van Nazareth voor.  Het middenstuk van het altaar stelt de H. Familie voor.  De kleinere taferelen daarnaast brengen afbeeldingen van de geboorte van Christus (rechts boven), van de terugvinding van het Kind Jezus in de Tempel (rechts onder), van de vlucht naar Egypte (links boven) en van de dood van de H. Jozef (links onder).

55.	Missale Romanum, een Plantijndruk van 1773, met rood-fluwelen band en sloten en hoefstukken in zilver.  Stijl Louis XVI, evenals het daarbij horend lessenaartje.
Foto A.C.L., Brussel.

Het beeld van de H. Monica, recht tegenover deze kapel, werd in 1903 vervaardigd door M. Zens en geschonken door A. Dhondt-Goethals.

Verder komen we aan de kapel van de Heilige Moeder Anna.  Na een H. Missie werd er een afbeelding aangebracht van Onze-Lieve-Vrouw van Altijddurende Bijstand.  De afsluiting werd in 1893 vervaardigd door P. Pauwels uit Gent en geschonken door de familie Lippens.  Het altaar werd door dezelfde familie geschonken (2.800 fr) en vervaardigd door Van Biesbroeck uit Gent.  Het raam stelde de opdracht voor van Onze-Lieve-Vrouw door de Heilige Anna, doch werd tijdens de jongste oorlog volledig vernield.  Het schilderij in deze kapel is een kopie van «De Aanbidding der Wijzen» (Rubens), dat zich in het Metropolitan Museum te New-York bevindt.  Het bovenstuk van het origineel ontbreekt hier echter.

(wordt voortgezet)
ALFONS RYSERHOVE
ROMANO TONDAT

Eeklo in Beeld en Schrift 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11

Vorig artikel: Pierlala-liederen uit Ursel

Inhoud van 1973, jaargang 6

Volgend artikel: Boekweit in Westelijk Meetjesland (1)

Inhoudstafels

1968 - 1969 - 1970 - 1971 - 1972 - 1973 - 1974 - 1975 - 1976 - 1977 1978 - 1979 - 1980 - 1981 - 1982 - 1983 - 1984 - 1985 - 1986

Welkomblz van tijdschrift "Ons Meetjesland"
Doorzoek «Ons Meetjesland»!

MijnPlatteLand.com

Meest recente bijwerking :  21-04-2021
Copyright Notice (c) 2024