Uit tijdschrift "Ons Meetjesland", 1975, 8ste jaargang, nr. 4

MERKWAARDIGHEDEN
OVER WAARSCHOOT (4)

Na deese te hebben ontfangen trokken sy na(er) Loven, hetgoon lag opgepropt van vrywilligen uyt alle steden en dorpen van Vlaenderen, aengeleyd door hunne officieren en amoniers; synde deesen van het Oudenburgse dhr Georgius Theylaert, onderpastor van Sleidinge, vol deugd, iver en bequaemheyd.

Van het Land van Dendermonde waeren ook mede getrokken d'heer Joannes Hellyn, onderpastor beneficiant van Zeele, gebortig van Exarde en d'heer van Hoorninck, coadjutor van Hamme, gebortig van Waesmunster en meer andere, waervan veel tot Loven verbleven of weerkeerden.

De troepen der vrywillige, na eenen nagt tot Loven te hebben verbleven, marcheerden na(er) het champs van St.-Joris-Weird, alwaer 24.000 kloeke ende wel geëxerceerde mannen waeren versaemelt in uniform, voerende hierover het commande generael marquis de Rhodes van Ghend.

Prentkaart uit de verzameling van Alf. Ryserhove.

De welke des nachts wierden gestelt in slagorden, elk staende in een diep stilzwijgen, kreegen na veel schoone aenspraeken en vermaeningen van den voorn(oemden) onderpastor Theylaert de generaele absolutie - mits deesen met behoorlyke brieven was amonier gestelt - en na korten tyd alles staende in slagorden, verwagtende het commando, wierd in het midden van den nacht eenige scheuten gegeven, sonder dat imand wist van waer die quaemen.  Waerop eenige, uyt drift of uyt verbaestheyd, vuur gaven sonder daertoe order te hebben, en sag of men wist van geenen vyand en men weet nog niet of het gemaekt spel was.  Evenwel men hoorde van alle kanten schieten met de musquetten, agter of vooren eenen vyand te wesen, geraekten de rangen in wanorden.  Dan begost sonder aendagt elk de vlugt te nemen, niet wetende wat er gaende was en mits die streeke van het champs was vol bergen, heuvelen, diepe straeten die steyle en overhangende hoogtens hadden, begonst elk die op te klaveren, verlaetende weydens, gibernen, sabels, hoeden, wegwerpende alle vyandelyke teekenen, verspreydden sig op korten tyd en om sig te redden gingen sy by nagte en gans koud synde door de Deyle, vlugtende van alle kanten; tensy een deel van het corps dat sig by elkanderen hield, die des morgens na(er) Loven trokken, medenemende op de wagens dat er sommige hadden weggeworpen.

Dus wierd geheel dat schoon leger door een valsch of door een gemaekt gerugt teenemael ontbonden en elk keerde sonder regel na(er) syn huys, soo wykende nogtans onder eene soo groote verwerringe sonder weergaen die uyt eigen onvoorsigtigheyd met duysende gequetste moest veroorsaeken.  Den eenen aen den anderen is er geen eenen gequetst nog ter dood gebleven, als eenen jongeling van Aelst, die onder de voeten is geraekt en overtrappelt en daeraen is gestorven.  Nog eenige andere die door sprongen of vallen hun voet of been een tronkeling toebragten.

Na eenen soo onverwagten voorval verspreydde sig alomme het gerugt al of dit leger van 24.000 mannen door de keyserlyke was in stukken gehouwen, of dat de vlugtenden in de Deyle waeren versmagt en dat er geen man was overgebleven.  Hetgeene de ouders en vrinden van de opgetrokken vrywilligers — van niet nog onderrigt — wel greytig geloofden en tot eene ontroostbaere droefheyd verwekte; verbeeldende sig de dood van hunne vrinden, de nederlaege van het leger, de inrukkinge der keyserlyke en hunne vraeke over die huysen, die daeraen hadden die hand geleend.

Als seffens sussende woorden (soo sy sig verbeeldden) bekent werden gemaekt van de keyserlyke-gesinde, die hier waeren in groot getal, en die in de daegen van den voorspoed ook eens weegs al iets hadden geleden, gelyk dit in omwentelingen gemeenelyk voorvalt...

Maer evenwel, al die soo geseyde doode en gesneuvelde quaemen thuys, den eenen na den anderen, tot groote blydschap van hunne vrinden.  Alleen baerde Josephus Bouckaert, om syne jongheyd, voor agt dagen groote verlegentheyd aen syn ouders, mits hy van synen weg gedoolt, na alle andere gheel dien voornoemden tyd van 8 daegen tot Waerschoot toequam.

Deese wederkomste van alle de persoon en erstelde de verlegentheyd van den heer pastor, die aen dien optogt veel begunstiging had toegebracht by de nog tegenstrevende vrinden, als meer de heeren onderpastors.

VAN DE WOESTYNE, ONDERPASTOR
begon noviciaat in Baudeloo, dan in (het) Seminarie; kwam te Waerschoot op 31/10/1790.

JOANNES BAPTE DE CLEENE
onderpastoor te Cruyshoutem, werd in 1789 gesekwestreerd in de Discalsen te Gent.

1790 - WOELINGEN BELGISCHE REPUBLIEK (vervolg).

Den 2 Octobre 1790 trokken de keyserlyken in Brussel.  Door deese sekere tydingen wierden de tegenpartydige boven maete stoudt en verbittert, voornaemelyk op Ignatius Catteeuw, hier binnen Waerschoot franschen schoolmeester, te driftig in alle syne ondernemingen.  (De tegenpartydigen) souden het op eene plunderinge hebben aengestelt, bryselden op den sondag alle de glaesen (= ramen) van syn huys, schooten met beitten door de vensters, poogende met leederen (= ladders) door de opperligten - reeds uytgeslaegen - in syn huys te dringen, dog door de goede borgers en vleytigheyd van Franciscus De Beir, coopman in lynwaeten, en door de stoutmoedigheyd van Pieter Standaert, gewesen soldaet ten jaere 1744, wierden de ontvreedigen verdreven.

Prentkaart uit de verzameling van Alf. Ryserhove.

Afstempeling 1912

Maer korten tyd daernaer wierden de daeders door den baillieu Francies Temmerman, ondersteunt door eenige alsdan reeds hier liggende huzaren van Hesteragie, opgeligt en na(er) Ghend gevoert.  Onder deese was den voornaemsten Jan Baptiste Columbier, woonende in Arisdonk, een man van slecht gedrag.  Dergelyke daed werd ook begaen tot Somerghem, ten huyse van den doctor Havermeire...  Op den 8 van decembre 1790 quamen na de hoogmisse in de pastorye 2 officieren van de marschauchée, die met veel fierheyd de heeren (be)handelden en aen wie den pastor syne tafel presenteerde, die sy bedankten - dog op den middag, schoon bedankt te hebben, weer quaemen en met hen spysdeden; onderwyl sy aen den heer onderpastor Roelands veel spytige woorden toebragten, welken heer sy wel niet kenden dan door uytdeelingen van de prochie (= door uitlatingen van bepaalde parochianen).

In de selve maend decembre syn op den dag... tot Waerschoot toegekomen ontrent 800 husaren, die onder veel vreugdegeroep wierden ingehaelt van eenige van Eecloo en van Waerschoot, te peirde, waeronder sig bevond(en) Franciscus Bourdeaux en Carel Keyser.  Dog hunne cavalcade was aen den colonel niet aengenaem, mite hy hun haest deede spytig weerkeeren.  Ondertusschen waeren eenige stoutmoedigen van Eeclo, die onsen pastor in syn huys quaemen beledigen.

De husaren toegekomen, wierden van een deel dwaese vrouwenlieden met omhelsingen aengehaelt, wierpen hunne mutsen in de locht en gaven alle blyken van saeken die aen wyse lieden mishaegen.  Ik sal hun naemen voorbygaen, omdat sy niet moeten gerekent worden.

De helft van dees 800 mannen bleef tot Waerschoot, de andere helft trekkende na(er) Eecloo met den colonel.

Den capiteyn, met 400 man sig tot Waerschoot houdende, soo wierd den selven eerst geplaetst by Jan Bap(tis)te Buyse, blompelder, alwaer hy niet wilde verblyven.  (Vervolgens) wierd hy door de wethouders geplaetst in de pastorye, synde door deselve en den greffier du Song, die om de troubels van deesen tyd geduerende weken tot Rysel had geweest, met synen klerc Pr Frans De Vlieger, reets weergekeert en ervat syne bedieninge.

De officieren (syn) geleyd by Ignatius de Suttere, Joff. de weduwe Wttenhove, Livinus De Keyser, Livinus Martens, Georgius De Reu, Livinus Beirnaert, dewelke alle eene goede regel tucht onder hun volk behielden.  Sy waeren seer vreedsaemig en deeden niemand overlast, straffeden de misdaedige soldaeten, sy spraeken meest goed latijn, waerin den capiteyn - maer besonderlyk syn neef, ook liggende in de pastory - seer ervaren was.  Die taele, van weynigen gekent, deede seer dikwijls de heeren (= de priesters) hun Taelman worden en dus was den baillieu Temmerman en den schoolmeester Catteeuw met deselve veel in geselschap, konnende van niemand van dewelke eenige voldoening ontfaen, nogte ook van niemand worden misleyd, by gebrek aen saemenspraek.

Menigvuldige soldaeten wierden op den hof van den heer pastor tot 50 stokslagen toegebragt, om wanorders onder elkaer bedreven.  Sy waeren alle elke sondag en heyligdag tegenwoordig in de misse met alle soldaeten, die er op rang heen trokken, die bovenmaete schoon waeren.

Deese mannen syn met de gonne van Eecloo na 22 dagen verblyf dankbaerig na(er) Brussel vertrokken, laetende eenen soldaet op den Oostmoer, een nakomeling (ttz. een bedrogen meisje in verwachting !).

1791 - VERVOLG WOELINGEN OMWENTELING.

In het begin van maerte, de wederpartye der nu wedergekeerde tot den keyser hield niet op van teekenen te geven, niet juist van aengekleeftheyd aen den keyser gelyk het na korte jaeren sal blyken, maer van een sekere wederafgunst en vermits men het jaer te vooren had geplant den staek van vryheyd - die met het weerkeeren der gehoorsaemheyd aen den keyser was neergevelt - soo rotteden de volgende persoonen saemen om eenen keyserlyken staek te stellen, waerop den arendt waeyde.  Het waeren dan Livinus De Keyser, Joannes Braeckman, Pieter Buyse, Jan Frans Temmerman, Charel Bouchier, Pr Frans Mortier, Pieter Versluys (alias de Pater: deesen had syn noviciaet begost in de recolletten), Gerardus De Beir (deesen in de capucynen), Leo Steyaert, Livinus Schout, Jan De Sutter, woonende in de Voorde op het goet van St Jacobs, Pieter De Schouwer, Pieter De Pau, uyt den Berg, die het geld tot ontrent 30 ponden leende om den selven (staak) op te regten, boven hetgeen sy hadden by collecte omgehaelt met veele consoorten, insonder 2 commissarissen en Charel De Keyser, om den pastor te doen singen eene misse den dag der oprechtinge («quae nondum est soluta»).

Prentkaart uit de verzameling van Alf. Ryserhove.

Afstempeling 1904.

En (sy) waeren dien dag op eene schimpende wyse onder sig (= onder elkaar) vreugdig, tot ongemak dienende aen degoonen die vaderlands gesint geweest hadden, gelyk sy menigmael hebben beweesen wanneer sy nademael eenig teecken daervan gewaer wierden en alhoewel sy door hun selven die onbehoorlykheden niet uyt en werkten, soo worden degeene die behaegen nemen niet van de menschen soo seer, als wel voor Godt plichtig gehouden.

In het jaer 1791 is op den 20 april uyt cragt van eenen naemeloosen act van beschuldiginge (die inderdaed vals, onwaeragtig en verdigt was), door agt fuseliers en eenen officier van het regiment van Wurtemberg, opgehaelt Franciscus Bouckaert, die sig onder dat regiment had begeven tot het vervullen van synen tyd - die hy door de troebels had onderbroken met te blyven siek liggen in het hospitael, tot Loven, in den uyttrek der keyserlyke troupen, gepraemt door de patriotten, - welke geboeyt na(er) Ghend werd geleyd, alwaer hy uyt crachte van dien acte wierd beschuldigt van op syne werving geene soldaeten te willen aenveirden, van de aenveirde weg te stieren, na andere mogentheden van smaadreden en liedekens te hebben gesongen tegen den keyser, onder wiens dienst hy wederom was.  Welke beschuld(ig)inge teenemael valsch wierd bevonden door de getuygenissen van syn goed gedrag en handel door de voornaemste persoonen: van pastor, aman en scheepenen, Joannes Baptista De Backer, Henricus Censens, die sig opofferden om de verclaeringe te geven, waeraen de overige borgers Charel Bouchier, J. Lottevier, Livinus De Keyser ook voldeden, niet connende als wethouders aen een eerelyke man eene eerelyke certificaet weygeren, waerdoor alles op korten tyd in kennis gecomen synde van de waerheyd der saeke, wierd gebracht tot eenen beteren staet als te vooren, wordende seffens geslaekt (= vrij gelaten), verlof gegeven van den colonel van te gaen, te komen, te keer en als het hem goeddogt, met offer van hem - soo hy het begeerde - door syn capiteyn te voeren na(er) Waerschoot, tot spyt van syne ongenaemde aenklaegers.

In hetselve jaer syn ontrent den vasten gekomen eenige marschchausseen afhaelen alle geweiren, gibernen, sabels, trommels en al wat gediend hadde tot de waepeninge der vrywilligen, transporteerende deselve na(er) Ghend.

Ook corten tyd daernaer syn deselve komen soeken het vendel, hetwelk buyten de wete van den pastor door eenen persoon alhier versteeken lag, boven eene casse in het sacristyn (en) door hun ter uytmaeninge van den pastor aldaer bevonden, waerschynelyk door overdragt van imand die daertoe gelegentheyd hadde van er kennis te kunnen van nemen.

Op den 8 7bre (= september) 1791 heeft sekeren Judocus De Baets, gewesen dragonder onder het vaderlands leger, gebortig van Nevel en knegt van Joannes Buyse, blompelder, eenige moeyelykheden ontmoet ten opsigte van de voorgaende troebelen, waerop sekeren oudenburgschen soldaet, woonende in de Croone, waer de se geschillen waeren geresen, is in de quartegarde gaen haelen synen sabel en hem, op de straet synde, veel cappen in het hooft toegebragt, laetende den waepenloosen liggen, in syn bloed swemmende; waeruyt hy ontfangen hebbende syn H. Regten, ten derden daege is overleden; geschiedende het aenschouw (= de lijkschouwing) door de heeren van den Oudenburg (uit Gent), dog den daeder heeft syn pardon verworven en heeft nog veele jaeren, na eenigen tyd afweesig te hebben (geweest) in syn voorige plaets gewoont.

1791 - INSTELLING BROEDERSCHAP VAN HET H. SACRAMENT

(Op) 15 Augustus 1791 op verzoek der prochianen ingestelt.
Overste door de confreers gekozen.
Proost: de pastor; deze gaf een «standaert».
Hoofdman: Baillieu Temmerman.
Deken: Jan Baptiste Bouckaert.
«Besorger»: Judocus Bourguillon.

Prentkaart uit de verzameling van Alf. Ryserhove.

Afstempeling 1909.

1791 - UYTWYKENDE FRANSCHE PRIESTERS.

In september 1791 (syn) te Waerschoot aengekomen eenige uitgeweken fransche priesters, o.a. Piers, geboren te Rummeghem (vlaming), die tot Parys biegtvader was der vreemde talen, hier eenigen tyd tot Waerschoot in de pastorye verbleef, sig besig houdende met boeken te maeken.

1791 - VERVOLG TROEBELS BRABANTSCHE REVOLUTIE.

In de maend 8bre (= oktober) syn hier ontrent den avond toegekomen 400 keyserlyke soldaeten, bestaande uyt eenige compagnien van Wittenberg, jagers van Tyrol, een verdeelinge dragonders van Latour.

Sy maekten in de plaetse voor een tyd halte en sonder hun bestemming te weeten trokken sy na(er) Eeclo; in den avond omsetteden (sy) de kerke en het clooster, waer sy moesten opligten den vicarius pater Franciscus Cydoigne, die beschuldigt wierd met onvoorsigtiglyk te hebben gepredikt tegen de Vygen (soo sy alsdan tegen de Oostenrykers seyden).  Met welken pater sy ten één uur en 's nagts syn hier teruggekeert, worden de tot Ghend in (ge)vangenis geset, waer hy is veroordeelt tot ses jaeren sequester tot Fromont by Doornyk; dog is daerna met de invasie der franschen uytgecommen en gebleven.

1791 - NIEUWE BALJUW FRANSlES DE VLIEGER.

In de maend 9bre november) is aen dhr Francies Temmerman,

baillieu, door uytwerkinge van haet en vraek, besorgt syne afscheydsbrieven van baillieu van Wa er schoot en in syn plaetse wierd gestelt Pieter Francies De Vlieger, gebortig van St.-Laureins en clerq van dhr du Song, greffier.  Desen ex-baillieu (Temmerman) heeft na eenigen tyd syn huys en prochie verlaeten en is hetselve verhuerende aen Judocus Waldack, geboortig van Waerschoot, alsdan woonagtig te Lovendeghem, met syne vrouw, eenen soon en dog ter na(er) Ghent gaen woonen.

1792 - BRAND WESTSTRAET.

Op de Palmensondag verbrandden in de weststraete vier huysen, waeronder hetgeen van Judocus De Jaegere en gebueren.

JOS. BOUCKAERT, PRIMUS ARCHITECTUUR.

In het jaer 1792 wierd te Ghent primus van de architecture uytgeroepen: Josephus Bouckaert, soon van Joannes en Therese Hellebuyck, en is na 2 jaeren - synde 26 jaeren - tot Waerschoot overleden.

1792 - FRANSCHEN TYD.

De wethouders van Waerschoot, alsdan nog synde volgens de voorgaende regeeringe, moesten ook worden verandert en daertoe quaemen commissarissen Dubosch met andere, vergeleyd door 4 dragonders en eenen officier - welken was eenen Mechelaer onder franschen dienst - den eenen soldaet eenen Gentenaer en eenen anderen eenen keyserlyken deserteur-huzaer, de twee overige franschmans.

Te dien eynde wierd al het volk vermaent om te versaemen ten 3 uuren na middag, vóór het huys en herberge van de weduwe Van Doorslaer, wonende in St. Hubert, waer sig naertoe begaf den commissaris Du Bosch met den greffier Du Song, Pr Frans De Vlieger, den aman Bouckaert, welke door deese nieuwe wyse van hun ampt stonden te vervallen.

Wanneer sy hun commissie hadden afgelesen door de oppervensters, gingen (sy) voort met voor te houden dat sy nu het geluk hadden van hun municipaele (wordende dus soo genoemt in plaetse van schepen) te kiesen en dat sy gingen gelukkig worden, een vry volk, gelyk gy daerna sien sult.  Men vermaende hun: ten 1en van eenen president te kiezen en al het vergaedert volk, nog niet onderricht van bedrog, riepen «den heer pastor» !  Waerop Du Bosch antwoordde dat er veele riepen «den greffier !», hetgeene valsch was, om dus hen te doen denken op den greffier, alhoewel er eenige daertoe waeren geleert (vooraf) door L.D.K., dewelke door het overgroot geroep van «den heer pastor !» niet gehoord wierden.

Prentkaart uit de verzameling van Alf. Ryserhove.

Afstempeling 1909.

Op het herhael hoorde men niet als «den heer pastor !», wanneer hy synen trek weerom herhaelde en tot drymael, maer soo vrouw- als manslieden roepende «den pastor !» moest (men) die voor president gedoogen.

Dit soo synde wiefden gekosen:
dhr Du Song, greffier
Pr Frans De Vlieger, bailliu
Dhr Anastasius Bouckaert, aman
Livinus De Keyser, coopman
Joannes Braeckman, olieslaeger
Joseph Temmerman, bakker

(De voornoemde) hier waeren hun municipaelen die onder sig moesten kiesen hunnen secretaris of greffier en voordere amptenaren.  Dit geschiedde in de maend decembre.

Ten selven daege moest ook geplant worden den boom der vryheyd, die moest groeyende wesen, waerop een roode lange mutse op het top geplant wierd, door Carel Poppe - rondeerder der prochie gemaekt en gestelt wierd.  Maer den keyserlyken staek die costelyk met metswerk en een ballestraede rondom gemaekt (was), moest geveld worden en vermits Joannes Braeckman, olieslaeger, daervan den iveraer geweest had, soo wierd den selven Braeckman van de dragonders uyt syn huys gehaelt en gelast van seffens dien keyserlyken staek te weiren, onder veele drygementen, en daer in plaetse te stellen den boom van vryheyd; dat aldus geschied is, wel verstaende dat die soldaeten niet hadden konnen droomen wie daer auteur was.

Dus vertrokken des avonds de commissarissen en daer moest eene verligtinge in alle huysen gebeuren en des anderen dags moest door de municipaelen geuit worden den eedt van vryheyd en gelykheyd, waerby op veele plaetsen wierd bygevoegt «voor soo veele dit niet strekt tegen Godt of de kerke», ofte anderssins deselven weygerden te ontluyken.

Ondertusschen de volkx representanten, voortgaende in hunne werkingen, wierden gewaer het een placaet na het andere, hetgeene met de conditien niet overeenkomende den pastor noodsaekte daervan syn afscheyd te nemen.

1793

In de maend february syn hier door gereden Jacobus Anteunis van Ghent met een excort van 30 dragonders na(er) Eecloo, tot het publiceren van eenige placcaeten en om nog eenige contributien te eysschen, denwelken in syne terugkomste met den wyn van eeren wierd ontfangen van Ignatius Catteeuw, alsmede alle de dragonders, die na wel gedronken te hebben onder den vespertyd syn vertrokken.

Den 18 maerte begon een compagnie gendarmes te voet met twee stucken canon door Waerschoot af te sakken, sonder daerop imand agterdogt hadde.  Des palemsondags onder de vesperen passeerden eenen of meer dragonders, waernaer de kinderen speelende onder het sermoen sonder van iet te weten, met steenen wierpen — dat sy noyt hadden gedaen — en des maendags spotten eenige boeren, komende uyt eene uytvaert en synde aen den Leest in «Het Schaerken», met eene bende voetgangers van ontrent 30.  Dit alles gaf eenig vermoeden (van de aftocht), sonder sekerheyd.

Op den witten donderdag 's avonds wierd men tot Waerschoot alleenelyk merkelyke teekenen gewaer van eene retraite. Hierdoor geraekte elk in eenen schriek nadat den godsdienst was geëyndigt, ziende wanneer het volk na(er) de kerk quaem om te bidden, dat de straeten met toekomende soldaeten en officieren, die met bagagiewaegens aldaer waeren toegekomen, aen welke deese boere-jongelingen met stokken alleen gewaepent smaedwoorden toeseyden, waerdoor de soldaeten en officieren verbittert en bevreest stonden, thoonden een vraeknemend gemoet en sig met hunne geweeren die sy den haen spanden - in verdeediging stellende, dreygden te schieten, ten waere den baillieu De Vlieger met goede reden de saeke hadde afgekeert en de onvoorsigtige lieden hadde weggedreven.  Siende dat een overgroote menigte van troepen toequaemen, waervan er sommige met kracht en gewelt de porte der pastorye wilden verkragtigen, afrukkende de belle en slaende met den kolf van het geweir langen tyd op de poort, tot dat de officieren die toequaemen hen baden hunnen marsch voort te zetten, seggende: «Men kent het volk van dees land niet».

Hoevewoning De Reu, Arisdonk 99.

Foto Georges De Maertelaere.

Ondertusschen wierden er waegens gevraegt tot den transport en niemand sogt meede te ryden, vresende voor sig en peirden, maer Carolus Bouckaert, soon van Joannes, booyde (= bood) sig aen en stelde sig by de soldaeten, dienende voor taelman voor de peirdeknegten en soldaeten.  En dus vertrokken sy van Waerschoot ontrent 11 uur en snagts, houdende het biddende volk sig met gesloten deuren in de kerke, sonder eenig ligt (en) in volle stilte, hoorende den gheelen nagt passagie van peirdevolk, voetvolk, waegens, monitie, in eyndeloos getal.  Niemand ging slaepen en stelde sig sonder ligt te bidden; op alle dit gerugt aen de pastorye wierd de deur niet geopend.  Den heer pastor, den onderpastor Van de Woestyne en dhr Bouckaert, priester, begaven sig buyten om ontrent de poort den uytval te sien, hetgeen gelukkig na veel gevloek is geëindigt.

De geduerende passagie langs den Oostmoer, langst den Wittemoer, Daesdonk en de Lieve, hadde des morgens alles geruymt dat men niets meer sag.

Op den 29 maerte, zynde goeden vrydag, de merktlieden na(er) Ghend gaende sagen nog menigvuldige fransche die in benden van 6 à 7 en meer naer Frankrijk trokken, dog vervolgt wordende van eenige hongarsche huzaren, dewelke nog eenen franschman, in het aenschouwen van Joannes Bouckaert en Livinus De Keyser, in stukken houwden.  Liggende in eenen gragt wierden deese benden weer na(er) Ghend geleyd als krygsgevangenen.  Ondertusschen trokken de franschen na(er) Deynse.

Eenen franschen officier, met eene voiture van Lokeren komende, verborg hem ondertusschen in de herberge aen Mariakerke-brugge, waer deese huzaren de jagt maekteden.

Deesen aftocht gebeurde nog tot op den eersten paesdag, smorgens ten 3 uuren, zynde 31 maerte, langst Cingel en andere min (der) openbaere baenen.

Wanneer deese troepen de stad Brugge waeren gepasseert, wierden (sy) op de geweldigheden van hun by de boeren gepleegt soodanig nagevolgt en beschooten, dat het alom alarm kloppende op swaere gevegten aenquaem, waerop er veel van Brugge, daer sy insgelyckx geweldig hadden voortgegaen, by de borgers buyten trekkende, de fransche op de vlugt dreven.  Alhoewel er veele, vrees ende voor een terugtocht, quaemen in groot getal met koetsen, waegens (en) kinderen hier ontrent den vespertyd gevlugt, dat de ganse plaetse vol voituren stond, vertellende met schrik de gruwelykheden die sy begingen, den alarm die overal sloeg, de vreese van eenen terugtogt.

Op den goeden vrydag, wanneer door gheel het christendom alle klokken van immemoriaele tyden hadden onberoerlyk gebleven, hoorde men tot Ghend de triumpheklokke Roeland onophoudelyk triumphe aenkondigen.  Dit had ons een vreugdig gelaet gegeven.

Den 6 april vertrokken de leste fransche... na hier 4 maenden en 16 daegen in de Nederlanden te syn geweest.

Op den 2 april (1793), zynde jaermerkt tot Waerschoot, wierd door eenen keyserlyken werver, genaemt Louis, aen eenen borger van Somergem verscheyde(ne) kappen in het hooft toegebragt in "Het Schaerken", dat men den onderpastor Van der Poorten haelde om den gequetsten te beregten, die daertoe onbequaem zynde de H. Olie ontving.  En wanneer ten selven daege den onderpastor ging nasien de gesteltenisse van den sieken, soo wierd hy van den voorseyden Louis insgelyk bedreygt met synen sabel, tot soo verre dat sonder het wederhouden van syne medewerkers die, ongeduldig van syne boosheyd, (hem) weerhielden, den onderpastor had gequetst geworden.  Maer na weynig tyd wierd (hy) door den baillieu genomen en in boeyen gestelt, die van de soldaeten van den Oudenburg wierd bewaert, waeruyt de andere soldaeten meynden t'onligter dag vruchteloos des anderen daegs na(er) Ghend geleyd tot syn regement.

P. J. AMELOT, ONDERPASTOR.
P.J. Amelot was te Akkergem onderpastoor 2 jaer en 2 maenden, "met sielsorge over de gevangenen van het correctiehuys, geseyd den Blauwen Leeuw".

RONSELE.

Pastoor Josephus De Sy, gebortig van Ertvelde, onderpastor te Sleidinge en 5 maend pastor te Ronsele, (is) overleden den 9 oct. 1793, oud 63 jaer.

1793 - INVALLEN FRANSCHEN.

De hollandsche troepen, belast met den post te bewaeren tot Meenen, Wervick en omstreken, na verscheyde(ne) aenvallen, wierden op den 10 en 11 7bre (= september) 1793 ontrent Halewyn, Meenen en Wervick door de fransche magt gepraemt van te wyken, alhoewel sy op den offer van generael Baulieu sig hadden gevleyt in staet te zyn hunnen post te behouden.  Welken generael, tot hulpe geroepen, hen geen onderstand deede, maer de Hollanders — in wanorde geraekt — vlugten na(er) Brugge, Sluys, Cortryk, Ghend.

Hoevewoning Leon De Jaeger, Arisdonk 12.

Foto Georges De Maertelaere.

Ondertusschen hadde den generael Baulieu met een corps van 9000 man den aenval der franschen niet alleen belet, maer hen overhoop geslaegen, behoudende den post die de hollanders met 20.000 man hadden verlaeten.  Dees vlugtende troepen, ten deele verstroeyt, sag men op den 13 en 14 septembre in troepen aenkomen: swarte huzaren, hollandsche dragonders, waegens, handpeirden, welke onse inwoonders in eene groote verslaegenheid stelden, geloovende eene totaele defaite en eene invasie der fransche, niet wetende dat Baulieu de saeke ersteld hadde.

Elk seyde te deesen en dien te zyn gebleven; de knegten van de colonel en capeteyn, die den 11 van april in de pastorye gelogeerd hadden, quaemen toe met hunne handpeirden en verclaerden dat de fransche hunne canonnen als mieren hadden opgeloopen tot verscheyde(ne) reysen, maer dat de menigte hen had doen wyken.  Het is waer dat de fransche, na veel geleeden (te hebben), minder in getal en vermoeyt, door den generael Baulieu gemakkelyk wierden geslaegen, schoon loffelyker.

De 2e kermisdag ontrent 11 uuren quaemen toe by de 1400 mannen die tot Waerschoot hadden gelegen, waeraen er weynig van d'eerste reyse ontbraeken.  Den capeteyn, zoon van eenen minister van Uitrecht, een deugdelyk en grondhertig goed man, was verheugd dat syne domestiquen en peirden tot Waerschoot hadden geweest, die hun meester dood geloofden (= waanden).  Die ons verhaelt heeft (nl. de kapitein) de omstandigheden van het gevegt, daerby voegende dat hy gesien had dat 300 oostenryksche als vogels met afgeswakten toom in het midden der rangen vloogen en nog sonder uytval door de overmagt moesten weerkeeren.

Na een uur halte vertrokken (sy) na(er) Ghend met waegens, tenten, canon, amonitie, ballen en caissons, blyvende dit tot Mariakerke.  Ontrent den 4 uuren namiddag quaem een bataillon toe dat hier logeerde, blyvende een tot Eecloo.  Den colonel — met weynig hersens — gelogeert in de pastorye, meynde (= meende) daer eenige daegen met syn volk te verblyven, met een derde bataillon liggende tot Lovendeghem, maer den greffier Du Song en den baillieu De Vlieger seyden hem dat hy moest vertrekken of dat sy estafette souden na(er) Ghend senden, waerop hy in spaensche coleyre onvoldoend antwoorde gaf; dog doende de andere bataillons vermaenen, vertrok (hy) op den jaermerktdag ontrent 11 uuren.

Den 12 Xbre (= december) is uyt Ghend door Waerschoot getrokken na(er) Ostende Jussus Effendi, gevolmagtigd minister der Turken, vertrekkende na(er) Engeland.

In de maend 9bre (= november) lagen hier ontrent 200 recruten, gewerfd door de engelsche, die ten coste van den coning hier wierden gecleed in het hoog blauw, (met) lange broeken en een corte veste, Den capeteyn lag in de pastorye.

Op den ... van decembre (1793), de cantonnementen genomen wordende op verscheyde(ne) plaetsen, quaemen hier toe ontrent 200 Hannoversche peirden met hunne voerlieden, liggende een gelyk deel tot Eecloo.  Deese voerlieden en peirden wierden geplaetst by de boeren, ontfangende tweemael te weeke hunne vourage door vyf caporaels, dewelke hier in de plaetse lagen; onder welke sig bevond een en genaemden Fredericus Hubner, den welken op den 2 february voor een en oncatholieken minister - mits hy protestans was heeft aengegaen syn huwelyk met Theresia Catteeuw, dogter van den franschen schoolmeester, denwelken met deesen soldaat veel verkeerende, van syne dog ter op de voornoemde wyze wierd ontmaekt Dees huwelyk vóór den gemelden minister (= dominee) op den 2 february, buyten kennis van haere ouders aengegaen zynde binnen de stad Brugge, alhoewel den vader seer dikwils hierom vermaend, quaemen beede beiden) den volgenden dag na(er) Waerschoot en wierden gebiellet (= ingeschreven) by Joannes Buyse, staende soo een huwelyk.  Waerover den vader wel eenigsins scheen verbittert, dog egter vrinden wierden, veynsende te willen catholiek worden, hetgeen aen den pastor voorgestelt met alle voorsigtigheyd, wierd soo gedreven dat de h. sacramenten niet heyligschennig en werden aen gevaer blootgestelt.  Elk scheen verwondert dat deesen niet seffens wierd gedoopt.  Den vader, verbittert, heeft weten dispensatie van Roomen te krygen, na welke sy vóór den pastor, na 5 maenden, buyten de kerk (en) sonder plegtigheden syn ge trouwt wettelyk, met eedt van sig te bekeeren en sig van daertoe te werken.  Alhoewel deese saeke ten jaere 1799, wanneer hy sedert vyf jaer tot Waerschoot woonde, nog te doen was !

Hoevewoning Camiel Dhondt, Arisdonk 116.

Foto Georges De Maertelaere.

Eenige Hannoversche dragonders, met eenen transport van Brugge na(er) Ghend trekkende, verdeelden sig ontrent Beeck-brugge, deeden vyf wagens terug keeren en bleven met agt dragonders en deese vyf bagagiewagens hier veele weeken liggen.

Begin juny (1794) wierd een en transport van méér dan 200 wagens van alle oorlogsnoodwendigheden, vergeleyd met veele dragonders, van Eecloo na(er) Waerschoot gesonden, welk deel der achterhoede - om te syn in alle veyligheyd - wierd geplaetst op de meerschen gebruykt by Judocus De Sutter, competerende aen Wenemaels hospitael (dat is in het clooster van St Laureys tot Ghend).  Op welke meerschen de waegens straetgewyse opgestelt zynde, de waekende dragonders en voerlieden hunne tenten (op)sloegen, worden de de officieren (van eene luthersche sekte) geleyd by Albertus Maenhout. Deese heeft in verscheyde(ne) reysen de oeffeningen van hunnen lutherschen dienst op de voorseyde meerschen als minister verrigt, gaende de soldaeten te nagtmael, singende des sondags hunne psalmen dat het geluyt veele afgelegen straeten konde gehoort worden.  De boeren — vol van nieuwsgierigheyd — knielden alsaen ron tom hun camp om hunne plechtigheyd te sien en meester Malherbe, alhoewel hy catholiek was, ging dwaeselyk medesingen.  Alle deese voerlieden, die sedert de maend decembre hier hadden geweest, vertrokken den 21 july (1794).

1794 -- VLUCHTENDE FRANSCHE GEESTELYKEN TE WAERSCHOOT.

Men was tot Waerschoot vol schrik als men den 23 (juli 1794) s'avonds sag van alle kanten vlugtende menschen toekomen, die ons van de gesteltenisse des landts en der behandelinge een vreeselyk relaes deeden.

De vlugtelingen die te vooren op het fransch grondgebied hadden gewoond en nu voor de tweede reyse moesten vlugten, waeren in eene ongemeene droefheyd.  En het lot der fransche geestelijke, die uyt Brugge, Iperen en van veele andere dorpen hun veyligheyd in Holland moesten zoeken, was te veel bedrukt om het te overwegen.

De seven priesters die hier hun verblijf hadden genoten, ver(ge)selt met veele andere, verlieten Waerschoot in den nagt van den 22 en 23 (juli 1794), neemende hunnen adieu in de pastorye om halfuur twaelf, wanneer er eenen snooden parochiaen — die te vooren door den pastoor was berispt — al klinkende vraegde den pastoor te spreken, van wie hy met drygementen voldoeninge vraegde, brandende zyne oogen van grammoedigheyd, maer (hy) stond wel verlegen als hy soo veel volk daerin gewaer wierd, dus moest smaedelyk na(er) huys keeren.

Deese priesters vertrokken over de Sassche vaert, blyvende nogtans eenen hier siek liggen, die nog 19 maenden daerna sig heeft verdoken gehouden als hy ersteld was.  (Sy) begaven sig na(er) Vracene, Kieldrecht en gingen de Schelde over.  Men heeft nademael van den pastor van Aevon (?), die aen den Reyn den buykloop heeft gecregen, wetenschap gehoort als van dheer Laurent en de Bois, die in Westphalen woonden.

GEVECHT AEN DE BRUGSE POORT TE GENT.

De Oostenrykers, Engelschen en Hannoverschen maekten eenige werken aen de brugsche poort, waervooren de Fransche sig den 24 (juli) vertoonden, wordende dapper op hen geschoten, waerdoor de herberge "Den Gouden Appel" door veel ballen wierd beschadigt.  Dit geschiedde ontrent den vyf uuren 's avons.  De Bargie van Brugge wierd in beslag genomen en de voiture van Eecloo, van Ghend komende des dynsdags 24 (juli), kreeg veel ballen op haer, waerdoor de passagiers vlugteden tot sy buyten gevaer waeren ( : synde de Fransche langst den anderen kand van de vaerd), die de schrikkelyke vertellingen daervan deeden en hier alles in droefheyd bragten.

De voornaemste persoonen van Ghend, geestelyke en vrouwlieden en keyserlyke bedienden, waeren reeds gevlugt dieper in het land van Waes, sommige na(er) Holland.  Ferdinandus, biscop van Ghend en syne hoogw. Breenaert, biscop van Brugge, die hier in de pastorye — gheel onpasselyk synde — nog twee uuren op een bedde heeft gerust, waeren reeds eenige daegen vertrokken, den eersten na(er) Holland, den tweeden na(er) Loven; alsmede den biscop van Iperen, Antwerpen en den aertsbiscop van Mechelen, den prelaet van Ste Pieters van de Velde, de prelaet van Drongen de Coning, met dengeenen van Baudeloo, waeren na(er) Hulst, alle om den uytval der saeken af te wagten.  Den edel dom van Ghend was meest gevlugt, de vrouwlieden in menigte.

Oude hoevedeur met omlijsting en vioedplank, Hoge Voorde 10.

Foto Georges De Maerte1aere.

VLUCHT VAN WAERSCHOOTS GEESTELIJKEN.

Op alle dien toestel verbasende gerugten en agterdogt van somtyds ondeugende prochiaenen, wierd den heer pastor en onderpastors te raeden van gesamentlyk om alle onheylen te voorkomen, sig een weynig aen seyde te setten, op het lantgoet van den pastor van St Gillis, lande van Waes.  Men vertrok dan tegen den avond op den 24 july (1794) naer het huys van Christoffel Neyt, terwyl gheel de Plaets in verslaegentheyd stond van schrik en droefheyd, loopende alle inwoonders in wanorders, terwyl veele riepen dat de Fransche reedts aen Beeck-brugge waeren, dog (dit bleek) valschelyk.

Wyl den pastor en dhr. Amelot eerst vertrokken waeren — aen wie den onderpastor vander Poorten bad van aldaer te verblyven soo lang het mogelyk was, latende hem vanwege den heer pastor commissie over de prochie, — dus vertrock hy by en met den heer pastor des avons elf uuren, in een rytuyg van Christoffel Neyt, met hun vieren na(er) den Sassche vaert, ontmoetende onder den weg geene onheylen; alleenelyk ziende in den middernacht een convoy van legerwagens, bewaert door eenige husaeren, waervoor men een weynig vertraegde uyt vreese van de peirden.  Tot dat sy ten 3 uuren smorgens de vaert over trokken (nl. die huzaren).  Wanneer men aen de vaert toe quaem, ontrent dry uuren, neemende in de herberge ons afscheyd van onsen voerman, die (nu mee terugnam) twee paters recollecten, die aldaer hadden geslaepen — den eenen van Somerghem, Willems, den anderen van Sleydinghe — aen wie den pastor met commissie versorgt een waekende ooge (op Waarschoot te houden) — was 't doenlyk — gelyk sy aenveirdden.

Men sag aen den vaert een werelt van vlugtelingen komen: Fransche priesters van alle jaeren, uytwykelingen draegende elk syn pack, nog eenen met een carreken, wiens cleederen eenige roovers hem hadden ontnomen, eenen Hollandschen soetelaer die wel voor 6000 guldens was bestolen op Everghem, synde syn coffers open gebroken.  Den 24 vertrock men van Terdonck met eene karre na(er) Stekenen, door Wenkele (= Sint-Kruis-Winkel), alwaer sy ontmoetteden Maria-Theresia, Coleta en Maria-Theodora Bouckaert, dogters van Joannes, die sig tot alle veyligheyd aldaer voor eenige daegen neersetten, ontfangende van hunnen herder de benedictie.  Dus trocken de heer en voort na(er) Wagtebeecke by den heer pastor Coene, gebortig van Beveren, alwaer sy vonden den heer deecken van Lovendeghem, Jacobus Abbate, met synen onderpastor Joannes Baptiste de Vleeschouwer, van Lokeren van geboorte, met meer andere heeren, van den Berghe, monig (= monnik) uyt Baudeloo, dheer Janssens, onderpastor van Ursel, etc.

De vaert langst Moerbeecke was maer éénen ophoop van vlugtende volk van alle slag en wanneer sy tot Steekenen toequaemen was de Plaetse opgekropt van Hannoversche (soldaten) die voortrukten, van Fransche priesters, van edeldom van Ghend, van vrouwen, kinderen en men groette ten huyse van den geestelyken coster van Eecloo, Augustinus van Goethem, veele van onse goede kennissen van Eecloo, die met hunne effecten daer gevlugt waeren.  En na een weynig verblyf quaemen (wy) te Ste Gillis.

Den decken van Lovendeghem, met eenen waegen met costelykheden gelaeden, sette sig neer by den pastor van Steekenen, dhr. Van den Berge, gebortig van Wagtebeecke, eenen mensch vol van milddadigheyd, die alle dagen aen meer als dertig vlugtelingen — Fransche, Vlaemsche, etc. — de tafel gaf, wordende op die prochie méér dan 100 Fransche priesters geplaetst, voor wie de borgers hun eygen bedde wilden derven, sonder eenige vergeldinge.

Den 25 sag men — in het groeten van den pastor van Vracene, waer den onderpastor vander Poorten was gegaen, als aldaer by Ferdinandus Cambertyn coadjutor geweest hebbende — eenen waegen met spions, woonagtig te Thielt, aldaer by de Hannoversche gevangen: eenen apotheker, eenen schoolmeester en synen soon, eenen herbergier en eenen Rusch, welke na(er) het casteel van Antwerpen vervoert werden.

Oude tweewoonst, Bertha Van den Neste, Lage Voorde 16.

Foto Georges De Maertelaere.

Men sag elken dag met honderde vlugtelingen na(er) alle kanten swerven, maer veele naer de frontieren en pastors met hunne prochiaenen van het Ipersche, met jonge en bejaerde lieden.  Tot St. Gillis waeren eenige Fransche priesters in de herbergen tot seer geringen prys.

De Fransche waeren nog niet dieper ingerukt en men vogt nu en dan nog ron tom Ghend, met nadeel (en verlies) der Fransche, dog op den 26, nadat de paters capucynen de voornaemste effecten der kercke in veyligheyd hadden gestelt, vertrokken sy van Waerschoot, aldaer niet meer durvende verblyven.

Ondertusschen sekeren broeder der recollecten Amandus, van Waerschoot by synen vader gecommen, nam sorge dat er twee paters recollecten van Eecloo de prochie quaemen bewaeren, synde den een en Alexius, schoolpater, en Caecilius, terminarius - van welken breeder hierna.  Deese quaemen in de pastorye, die door Petrus Coolman en syne dog ter wierd opengehouden.  Op den 27, synde den saterdag, keerde met eene voiture van St Gillis na(er) Waerschoot (terug) den onderpastor vander Poorten, denwelken tot Winkel komende de prochie vond in verwerring en vol van Fransche imigrès onder Engelsche besoldi(gi)nge, eenige picquetten Engelsche dragonders die de vaert beset hielden en men plantte alom het canon, terwyl andere by de boeren plunderden.  Men seyde dat niemant de vaert mogt passeren.

De kinderen van Joannes Bouckaert, in groote verlegentheyd sig vindende, (zijn) in een tweede benouwtheyd vertrokken met deese gelegentheyd na(er) Stekene, alwaer sy ten huyse van den heer meyer De Jonge seer wel wierden ontfangen en geherbergt ten tyde van thien daegen.

Ondertusschen — den voerman die den onderpastor van Lovendeghem had overgevoert, verklaerende dat de wagt aen eerelyke lieden den overtogt toeliet, — is den onder pastor vander Poorten des nagts twaelf uuren met synen voerman, door de bosschen waerin hy veele menschen hoorde spreeken, ten 1 uuren na(er) Moerbeecke gecomen, op Wagtebeecke en Terdonck-veir, waer hy is overgeset.

En tot Sleydinghe gecomen ten vyf uuren, heeft den onderpastor Marten Bral aen hem verclaert dat hy met dhr Joannes de Smet van Dendermonde, synen confrater, had geweest tot Waerschoot met insigt van in nood imand te blyven.  (Hy) had gevonden de twee voornoemde paters, die daer de prochie bewaerden.

Na welke hy (= van der Poorten) vertrok na(er) Waerschoot en daer misse las, van sin synde daer te blyven. Dog hy vond den 29 smorgens de omstandigheden wel verandert, wanneer hy ten halfuur sessen vond rond de kerke een groote wagt van Hannoversche jaegers, rustende hunne geweiren tegen de iseren barren; (zij stonden) met brandende lonten en gebrakeert canon ook aen de Keere en aen den Leest en Beeck-brugge.  Na de misse sag men stof de logt invliegen, toekomende eenige picquetten Hannoversche dragonders, gevolgt van Hannoversche jaegers en canonnen met artilleristen ten getalle van ontrent 700 à 800 en gevolgt van circa duysent uytgelesen dragonders, die Constantin Temmerman tot hun leydsman namen na(er) de Brugsche vaert, sonder dat men wist waertoe.  Elk (was) vol schrik, dunkende dat er droevige gevolgen konden geschieden, maer men is na de daed onderrigt dat sy de brugge van Bellem hadden doen springen, daer hun wagt loop ende en om den aftogt der Engelschen te decken. Eenieder was in aldergrootsten schrik.

Den onderpastor wierd te raede (gegeven) opnieuw te vertrecken.  Op den namiddag, ontrent dry uuren, sakte het Engelsch leger (af) in ses à 7 duysent Schotten, met den generael de Moira, en 8 à 9 duysent Engelsche, met den soone van den coning van Engeland, Ernest, afkomende van Eecloo, alwaer sy den greffier hadden op eenen waegen gebonden - omdat hy, Servatius Bouckaert, soon van Anastasius van Waerschoot, niet had rappig gesorgt voor ververschinge, mits het brandig heet was.  Dog (sy) slaekten hem (= lieten hem vrij) ontrent het Dambrugsken.

Wanneer de waegens swaer geladen de calsey verlieten, waeren de peirden onbequaem die door de aerde te trecken, waerom sy van den borgmeester Judocus Waldack en den greffier Du Song peirden vraegden, die Pieter Heems, missagier, hier by de boeren ging afvraegen.  Dog (de boeren) waeren met deselve gevlugt !

Dit deede dat hunnen doortogt moest een halte worden van 4 à 5 uuren, terwyl Ernest sig neersette by den baes Verloock en dat de soldaeten van aen het Berg-gat tot aen de Eekelkens langst de straet vol vermoeytheyd saten, laegen, waeter vraegden, de vrugten in de hoven stalen, de krieken afruckten, andere onbehoorelykheden bedreven die niet moeten genoemt worden...

Oud en origineel venstarraam, Bertha Van den Neste, Lage Voorde 16.

Foto Georges De Maertelaere.

Liggende het kerkhof vol Schotten, doorloopende (plunderend) andere huypsen.  Onder hun vertoef stierf hier eenen Schot die, gewonden in een nieuwe sargie, wierd begraven tegen den muur van den boomgaert van het casteelken.  Ook waeren er Engelsche die eenige costelyke goederen te coope aenboden.  Daer was een wagt gestelt dat sy niet voorder als de pastorye mogten gaen, om sig niet te verwyderen van hun corps.  Men stelde cuypen waeter buyten, om hun te laeten drincken.  Dit vertoef door de weerwilligheyd der boeren, maekte de Engelsche soo verbittert dat sy swaere drygementen deeden — en niet sonder reden — mits sy, door dat lang vertraeg, in hinderlaegen van de vyant konden vallen.

Wanneer nu ontrent 7 uuren de peirden waeren byeen gebragt en aengespannen, wierd de marsch geslaegen en nouws (= nauwelijks) waeren sy vertrocken en gevolgt door de Hannoversche ruytery (die des morgens was doorgetrocken na(er) Bellem en Lovendeghem), of daer ontstond soo geweldig tempeest van donder en blixem dat, soo sy niet vertrocken waeren, niemant van syn huys konde meester meester blyven; te meer om den geweldigen regen alleen syn er overgebleven eenige Hannoversche voetgangers, die vermoeyt vraegden, met beleeftheyd, wat te rusten.  Dus trocken sy langst den Oostmoer (waer sy de krieken stoolen en de vrouwlieden gewelt aendeden en de verdeedigers met hun geweir naliepen) over Sleydinghe na(er) Everghem en Oostacker, alwaer sy eenige daegen campeerden, tot sy eyndelinge na(er) Lokeren sackten, alwaer sy oock neersloegen.  Eenigelyk was verblyd wanneer sy vertrocken waeren, uyt vreese van onheylen die sy door hun verblyf konden veroorsaeken, ofte om het vervolg der Fransche, die soo verre niet afgelegen laegen, konden voorvallen, alhoewel men d'inhoud der saeken niet wiste.

Alles — Godtdanck — was in de plaetse (= te Waerschoot) wel afgeloopen, schoon de vervaertheyd groot geweest was en wel namentlyk door de onvoorsigtigheyd der geene die de peirden moesten leveren, waervooren de welk hun nog verantwoordende.

Wanneer den aftogt der Engelsche en Hannoversche was gemaekt en beschut door de Keyserlyke om de stad Ghend, waeruyt de Oostenryksche nog daegelyckx op de Fransche uytvallen deeden, deede den generael Clairfait over de Schelde de scheepsbrugge slaen en deede de troupen — sonder de stad te passeeren — den aftogt maeken, bevrydende hierdoor de borgers van groote onheylen door een vertreckende leger.  Zynde dit eenen act van dankbaerheyd van den generael voor den dienst die de borgers aen syne gequetste soldaeten gedaen hadden, die in de kercke van O.L. Vrouwe Ste Pieters als in een hospitael lagen.  Welcke kercke en plaetse van eenen vleugel der abdy was genomen, tot groot hartseer van den heer pastor Pharasyn, alhoewel hy veel medelyden met de gequetste soldaeten hadde, aen wien wyn, bandages, pluck en alle hulpmiddelen wierden besorgt en bewaekt en gedient selfs van godvrugtige vrouwlieden en door de discipelen der chirurgyns en door hun selve verbonden en geholpen.  Van welke ongelukkige(n) sommige alf dood, sommige al stervende, op de wagens in hun vertrek wierden geleyd en voortgevoert.  Hetgeene geschiedde den derden july wanneer de geallieerden de stad hebben verlaten, met wie veele inwoonders medetrocken.

DE FRANSCHE.

Op den 4 july (1794) synde eenen vrydag is de eerste (Fransche) colonne in de stad getrocken, wordende van seer veele die na(er) hunne incomste verlangt hadden verwellecomt.  Sy quaemen met een goed order (= tuchtvol).  Eene andere colonne van ontrent de 15.0000 mannen is ten selven daege in Ursel, Oostwinkel en op een deel van Ronsele en Somerghem gevallen, op het onvoorsienste.

Den generael der Fransche sette sig neer in de pastorye van Ursel, waeruyt den pastor Henricus Mispreuve met synen onder pastor dh. Janssens — beyde Dronghenheeren (= Norbertijnen van de abdij te Drongen) — gevlugt waeren.  Hebbende ten hunnen huyse gelaeten den gardiaen der Recollecten van Thielt, pater Samuel, den welken insgelyckx na(er) de bosschen gevlugt, van den generael wierd ontboden en heuselyk wierd behandelt, sonder eenige vreese of onbeleeftheyd toe te brengen.

Prentkaart uit de verzameling van Alf. Ryserhove.

Afstempeling 1903.

Menigvuldige soldaeten waeren er gedrongen in de pastorye van Oostwinkel, waer sy den bejaerden pastor Fransies Jacobus de Rantere van Oudenaerde (pastoor te Oostwinkel sinds 1758) wel geen overlast aendeeden, maer ontvremden boven eeten en drinken van seer veele hemdens en meubelen.  Onder degeene die op Ronsele en Somerghem lagen, die sig niet uytstreckten tot op de plaetse, quamen er veele soldaeten na(er) de Plaetse levensmiddelen haelen by de weth.  En andere drongen sig in borgershuysen en in de pastorye by den pastor Saey (te Zomergem sinds 1788), die dry en vier officieren wel onthaelde en by sig hield, dewelke de andere toekomende soldaeten afdreven, worden de door dien middel behouden van voordere onheylen.  De landslieden waer sy dien nagt van den 4en syn ingevallen, hebben sig niet seer belooft van hunne besoekinge.  Veele onder de vrouwspersoonen die na(er) de bosschen waeren gevlugt, waer sy ook niet veylig waeren, hebben sig soo seer te beklaegen gehad als degeene die in hun eygen huysen op Ursel, Somerghem en Oostwinkel de slagtoffers wierden van de dertele baldadigheyd der soldaeten, die vrouw nog dogter, in 't aensien van man en broeders en ouders, niet spaerden.  Wie sal de grouwsaemheyd (= gruwelijkheid) van dien nagt vertellen, waervan de vraek aen den jongsten dag is overgelaeten.

ZATERDAG 5 JULY 1794.

Den 5en july - deese colonne met het krieken van den dag van Ursel opgetrocken - quaemen sy langst de Weststraete op Waerschoot, alwaer (sy) ontrent den alfuur sessen smorgens, sonder imand iets te weeten, in een seer goed order doortrocken, regt na(er) de Voorde, op Klaverkensbrugge, na(er) Everghem (waerschynelyk om te letten of het Engelsche leger ergens in hinderlaege was) en dus in deselven orden langst de Muyde-poorte in Ghend.

Men had sig tot Waerschoot hoogelyk te belooven over soo eenen doortogt, waermeede niemand wierd beschaedigt, dan door eenige afdruypers die geweldiglyk by Joannes Bap(tis)te de Backer, borgemeester, woonende aen den Stuyver, eeten, wyn en gelt vraegden en hem van eenige hemdens bestolen, sonder andere onheylen.

De passagie duurde nog wel in troepkens ten tyde van dry daegen.  Den sesden, synde eenen sondag, quaemen er eenige soldaeten en vrouwlieden in de kerke, die op een schimpende wyse pater Caecilius in synen biegtstoel met cruysmaekingen nahaepten (= naäapten), weggaende sonder voordere stooringe.

Den 7en (juli 1794) quaemen in den namiddag eenige soldaeten in de pastorye, vergeselschapt met eenige soetelaers, die by sig karren en peirden hadden, vraegende op eene gestrynge wyse eeten en drincken van Pieter Coolman, huysbewaerder, die - geen Fransch verstaende - door dhr Joannes Bap(tis)te de Backer, theologant, wierd ondersteunt, synde gheel rap in de taele.  Welke soldaeten wyn begeerden (en de Backer) hen deftig afsloeg, hen seggende dat den pastor, eenen bejaerden man, voor eenige daegen was gaen sien syn vrinden en dat hy sedert veel tyd van wyn onvoorsien was.  Waerop eenen opgestaen synde, syn geweir buyten met een bal geladen hebbende, is weer in huys gekeert en hetselve met soo een geweldigen stamp tegen den muur smytende, dat het geweir vuur neemende is afgesprongen, vliegende den bal met eene bresse uyt den muur, door den blaffon (= plafond) en plancken en stoel van de kamer van dhr. Amelot, dat hy door den wederstand teenemael plat geworden was.  Op dit gerugt van geschut begaf sig den borgemeester Judocus Waldack, Ignatius Catteeuw en meer andere persoonen na(er) de pastorye, waerop de soldaeten al stillekens vertrokken met de soetelaers, welke lae(t)ste wel in 't sin hadden wat proviand meede te voeren, alhoewel de voornaemste meubelen van alle de camers geruymt en in veyligheid gestelt waeren.

8 JULY.

Den 8en (july 1794) quaem van alle deese saeken en gesteltenis van Waerschoot aen den heer pastor tot St Gillis verslag, door Carolus Bouckaert, zoon van Joannes, die syne susters - tot Steekenen synde was komen afhaelen.  Op welck relaes den eersten onderpastor men den voorseyden is op den 9en july weergekeert na(er) Waerschoot, alwaer hy ten selven daege des avons toequaem, vindende beyde paters in goede gesteltenisse, alhoewel sy eenige vreese hadden uytgestaen.

Al 's anderendaegs vertrock pater Alexi us na(er) syn convent tot Eecloo, blyvende Caecilius tot de komste van den pastor en onderpastor Amelot, die gebeurt is den 14 july, tot vreugde van de prochiaenen.

Veele afweesige paters, religieusen en uytgeweken borgers uyt verscheyde(ne) dorpen en steden keerden terug op den gen july, zynde de Franschen in Brussel getrokken.  Den 17 in Namen, den 18 augustus syn de Fransche in het Cassand (= Cadzand) getrocken, na Ysendyke verovert te hebben.  Geduerende deese maendt hebben de Fransche besit genomen van Doornik, Vuurne, Nieuwpoort, Oostende, Brugge, Antwerpen en des zelfs Casteel, Loven, Bergen in Henegauw.

De oorsaek van de inrukkinge in het Nederland was de nederlaeg die de Oostenrykers met de Hollanders behaelden ontrent de Sambre (Fleurus, 26 juni 1794), alwaer soo dapper werd gevogten, maer door de overgroote magt moest (men) wyken.

Reproductie Heemschut.

In het begin van Augusti hebben de Franschen begonst de stad Sluys te beleggen, in welken tusschentyd zeer veele Fransche waeren gelegert tot Caprycke, Bassevelde en Oost-Eecloo. By welkers pastors Jacobus De Cock, deeken van Caprycke, den pastor Rammelaere van Bassevelde en den pastor De Raeve van Oost-Eecloo de soldaeten en ook andere gingen eeten en wyn vraegen.

Van het begin van dese beleegeringe hadde men dagelyckx van Ghend op Sluys transporten van amonitie (= munitie) en passage van troupen.  Op den 23e augusti, na 22 daegen de loopgragten te zyn geopent, ging de stad aen de Fransche over, die hun met sieke en doode en gequetste 1000 mannen heeft gecost, staende de hertnekkige verdeed(ig)inge der Hollanders.  Het geschut was onophoudelyk van weerskanten, hetgeene wy hier dag en nagt hoorden.

Den 23en geschiedde de capitulatie.

ROODE LOOP.

In de maend augusti (1794) begon hier den rooden loop sig te openbaeren, die seer geweldig toenam en dagelyckx veele beregtingen veroorzaekte, waerdoor gheel de prochie, uytgesondert den Oostmoer, wierd aengerand.  By soo verre dat op den tyd van twee maenden daeraen syn gestorven 254 menschen, synde geen éénen communicant sonder syn lae(t)ste regten gestorven.  De maend 7bre (= september) gaf 97 doode; jonge kloeke personagien van beede geslagten stierven korten tyd na de beregtinge.  Het huysgezin van Pieter Uytterschaut, uyt 6 persoonen, jonck, kloek en voortyds gesond, is gheel weggenomen; dry soonen, eene dogter en vader en moeder.  Vyf persoonen ten huyse van Martinus Sierens: 3 frissche dogters, eenen soon en syne swaegerinne, Suster Rosalie uyt het hospitael tot Deynse, die hier gevlugt was.

De heeren bedienaers (= priesters) bleven gesond met sig te wagten van ongesonde spyse, gematigt te leven, dagelyckx hunne voeten te wasschen, hun handen en lippen te wasschen met azijn, hunnen mond wel te suyveren en wel namelyk de lippen wanneer men ontrent den sieken was, sig voedende met goeden reynschen wyn of goeden, ouden en geteirden Tours.

Het getal van die dagelyckx moesten begTaeven worden, maekten eenen grooten schrik onder de menschen.  Bijwijlen wierden tot elf, twelf en nog soms tot 13 beregt op éénen dag, na(er) alle gewesten van de prochie.  Het was insgelyckx tot Sleydinghe, tot Somerghem, nogtans tot Lembeke was de siekte niet heersende, alhoewel tot Caprycke, Eecloo, Lovendeghem en door gheel het land.  Ook binnen Ghend, dog soo seer niet geweldig gelyk alhier.  Sy nam maer eynde met de maend 8bre (= oktober).  Van alle degeene die de H. sacramenten hebben ontfangen, is geen eenen erstelt.

CANTONNEMENTEN.

Op den 28 augustui (1794), na de veroveringe van Sluys, zyn hier comen cantonneeren 500 Fransche infanterie van het 4e regiment, liggende den chef in de pastorye, synde een seer convenabel man.  Welke troupen na 5 syn vertrokken met degoone van Caprycke na(er) Dacknam, Exaerde en Lokeren.

Na 5 daegen kreeg men een ander bataillon, waervan den commandant wierd gelogeert by den pastor, die na 2 daegen - siende de besmettelyke siekte - op den kermisavond vertrock.

Eenige daegen daerna quaem er tot Waerschoot den commandant van de ruytery, liggende met syn volk tot Eecloo, vraegende cantonnement tot Waerschoot, die voor sig verkoos de pastorye.  De officieren in de huysen der besonderste borgers, doende reeds hunne stallingen ruymen voor hunne peirden te stellen, voorspelden aen eenigelylc een aenstaende groot ongemak.  Maer gewaer wordende dat er een menigte putten op het kerkhof gereed lagen tot het begraeven der doode, heeft (de commandant) syn gevraegt cantonnement niet komen vervullen met syn volk.  Waerover eenigelyk hoogelyk verblyd was.

Prentkaart uit de verzameling van Alf. Ryserhove.

Afstempeling 1903.

ASSIGNATEN.

Van deesen tyd wierd gepubliceert de betaelinge van het papieren gelt.  Hetgeen vóór de publicatie nog niet in voegen eenige weirde hebbende, wierd ontfangen met vergrootinge van prys, regulerende den verkooper den coopschap na(argelang) den loop der assignaten - mits de soldaeten geene andere besoldi(gi)ng hadden.  Maer na de publicatie wierd elk gedwongen die te aensien als gelt, op boete van 400 livres en ses maenden gevang.  Dat veroorsaekte eene groote verwerringe in den coophandel.  En na de veroveringe van de Hollandsche steden liep elk na(er) de frontier plaetsen (= de grensdorpen), om suykers en kaes te koopen, wordende die artikelen bovenmaete dier.

OPEISCHINGEN.

Na de inkomste der troupen begon men alom overgroote contributien te eysschen.  Zynde de stad Ghend met den Oudenburg (= de kasselrij) gelast tot het opbrengen van 7.000.000 livres, die verdeelt wierden op het geestelyk van alle ordens en (op) gegoede lieden.

Van in de maend septembre en in het begin van 8bre (= oktober) wierden alle slag van requisitien gedaen: van graenen, tarwe, rogge, haver, hoy, aerdappels.  En men leyde hiervan magazynen aen in overvloed en voor hunne betaelinge ontfingen de leveranciers assignaten, waermede sy hunne landtsoncosten (= belastingen) mogten betaelen.  In de steeden vraegden sy requisitien van bier, azijn, van ijzer, metael, coper, loot, tein (= tin) en van onseggelyk andere goederen.

Door deesen middel werden de assignaten verspreyd en de ontfangers, sig pogende daervan te ontmaeken, lieten die in mindere weirden, volgens sommige tot 3, andere tot 2, andere min, andere meer.  Andere(n) betaelden daermee aflossingen van renten, obligatien, oude schulden, op den vollen draegenden prys die denselven van gelt was (= op de volle waarde van de gedrukte assignaten).

De cooplieden in lynwaeten wierden hunne lynwaeten in requisitie gestelt en ontfingen insgelyckx papier, voor hetgeene sy voortyds in suyver gelt betaelt hadden.  De merkten geschiedden al in het vraegen op de waerde van het papier, soodat de wevers die hier in menigte altyd geweest hebben, 70 à 80 stuyvers par elle ontfingen van hunne laekens, die sy gewoon waeren 6 à 7 stuyvers te vercoopen.  Sommige daervan betaelden hunne credieteurs in volle waerde en 't hout dat sy gecogt hadden in venditien - gelyk er jaerlyckx veele geschieden - queeten (= kweten) sy in den draegenden prys van het assignat.  Daer wierden er gevonden die de lykdiensten aen hunne pastors, die hunne vrinden in de besmettelyke siekte hadden bygestaeen, betaelden (in assignaten).

Deese saeke maekte veele oneenigheden, twist, tweedragt en vervolgingen; daer waeren alomme surveillanten die daerover waekten, of deese betaellinge wierd geweygert.  Men droeg dees over, (de overtreders) vervielen in boete van 600 livres en ses daenden gevang.

Uyt vreese van deese assignaten te ontfangen lieten de landbouwers na van hunne goederen naer de merkten te voeren, alhoewel er wekelykx gepraemt wierden.  Men maekte den staet van alle graenen en na deesen wierden er gelast soo een getal te leveren en, na(er) de grootte der huysgesinnen, sooveel voor sig te houden.  Alle de graenen wierden boven maete dier.

In de maend Octobre wierd er geëyscht eene requisitie van vette beesten en, daertoe prysers gestelt synde, gingen die regelregt na(er) de stallen, deeden de beesten losmaeken en trokken met deselve heenen.  De requisitie was van elf vette beesten voor Waerschoot.

De landslien, voorsiende nog diergelyke gevallen, maekten hier een overeenkomst van alle de koeybeesten onder sig op een gelt te stellen, en wie het lot viel, van ze te betaelen ondder hun alle - ofwel de vette beesten (zelf en gezamenlijk) te coopen, gelyk het in verscheyde(ne) reysen is gebeurt - mits gheel de levering voor Waerschoot heeft uytgemaekt het getal van 39.

Nauwelyks was het land van Cadsant overmeestert, ofte alle de peirden wierden in requisitie gestelt en elken boer moest van vier peirden één leveren.  Men sag hier het puyk der peirden uyt dit land na(er) Ghend leydden, met menigvuldigheyd.

Eene diergelyke requisitie had ook plaets door gheel het land.  Het aendeel van Waerschoot bestond in 4 peirden.  De welke alle de peirden op de Plaetse, aen het kerkhof, versaemelt synde door den piqueur Van Loo, Gentenaer, wierden uytgetrokken.  Maer - gemerkt dat er eenige waeren die hun schoonste peird hadden verdoken - soo wierden deese bekent gemaekt van de boeren wiens peirden waeren genomen (namelijk door de eigenaars van de vier uitgezochte paarden).  Welke verstokene wierden uytgehaelt en voor de republique geconfisqeert, worden de de eerste getrokken (vier paarden) liber verklaert (en vrijgegeven).  Onder deese verstokene was een van Joannes Buyse, blompelder.

Prentkaart uit de verzameling van Alf. Ryserhove.

Afstempeling 1909.

Men vraegde insgelyckx requisitie van schaepen, welke moesten gelevert worden van Judocus de Sutter, Goren Standaert en Jan Bapte Versluys, woonende den eersten aen Beecke, op het pagtgoed van 't Clooster van St Laureys (Wenemare), den 2e aen den Stuyver, den derden in Arisdonck, aen de beecke.

Ook wierden alle schoon(e) eeckeboomen in requisitie gestelt, onaengesien van wat eygenaer; die voor de republique wierden geteekent.  Boven dit vraegde men van de prochie van Waerschoot een getal van 900 palissaden, waertoe men den 12en 7bre (= sept. 1794) eene andere soorte van boomen in requisitie nam, die men ten selven daege — ongesprooken den proprietaris — deede vellen.  Van welke requisitien de municipaliteyten waeren de uytvoerders der gegeven orders.  Ten dien eynde wierd Joannes Bapte Bouckaert in requisitie gestelt, om als commissaris over dit werk toesigt te hebben; die aen de timmerlieden orders moest geven van deese pallissaden te maken drykantig en met eenen drykantigen point.  Deese moesten aen het Rabot worden gelevert, alwaer sy te schepe gedaen wierden.

Geduerende den tyd van augusti, septembre en octobre moesten by lottinge elken man lotten, als pionier, om aen de fortificatien te gaen werken.  Het getal was groot dat telken reyse gevraegt wierd.  Maer de gebuertens gaven ider man wekelykx eenen schelling, om wie het geviele ofte niet, uyt de borse (= uit de gemeenschappelijke beurs) mannen te hueren in hunne plaetse.  Deese pionniers hadden ook gevraegt geweest in het jaer 1793 voor Valencyn en andere steden, ten voordeele van den keyser.  De boeren hadden sedert het jaar 1792 nog niet vrij geweest van onophoudelyk voor de legers te ryden: nu voor keyserlyke, Fransche, dan wederom voor den aftogt der keyserlyke, waervan er veele nog niet waeren terug gekeert; andere die de peirden (en) wagens hadden verlaten en gevlugt, quaemen na(er) hun eirt (= haard) en wooning; andere (waren er) die door boose weegen deselve hadden verlooren.

Den 23 octobre syn de Fransche, na het beschoten te hebben, by capitulatie in Hulst getrokken.

Ten selven daege syn ook de Fransche getrokken in Philippinen en het Sas van Ghend.  Tot welken tyd Caprycke, Oost-Eecloo, Bassevelde, Assenede altyd had(den) beset gelegen met troupen en dat men tot Waerschoot nauw(elijk)s eenige weeken vry was van passage van troepen.

Deese ontruyminge der Hollanders uyt hunne steeden, die voor de Fransche plaets maekten, gaf en bereydde ons voor den aenstaenden winter eene groote gerustheyd nopens de cantonnementen aangaande de inkwartieringen alhier).

Nauwelyckx waeren de eene commissarissen vertrokken of men sag wederom andere, die altyd met voituren en excorten van peirdevolk quaemen toe gereden en op voorwendsel van in de steeden de borgers te ontlasten van de logementen, vraegde men in de steeden en ten platte lande van de goede borgers matrassen voor de soldaeten, sargiën en hooftpulms.  Dus werd door de municipaliteyt van Waerschoot, op pene van militaire executie (hetgeen nogtans in den act van requisitie niet stond, maer door eenen besonderen persoon hier was bygevoegt), den heer pastor belast met twee matrassen, de wed(uw)e Uyttenhove één, de wed(uw)e Beeckaert, de wed(uw)e Van Doorslaer, de wed(uw)e Versluys, den Aman, die elk eene leverden; de weduwe Jacobus Buyse, die aen de orders niet volquaem, en de greffier Du Song belast sig ook met ééne.

Den winter begon in het eynde van Octobre 1794 die - altyd toenemende van den 25e - alles boven maeten dier maekte en groote armoede veroorsaekte.  Den winter bovenmaeten geweldig wordende en de waren buytengewoonlyk dier: geldende den rogge tot 18 guldens, de tarwe 27 tot 28 guldens den sak; d'andere waren na(er) evenredigheyd, alsook de waren daervan gemaekt, als bier, etc.  Boven dit (waren) de colen onkrygelyk.  Soo wierd(en) de armoede en het lyden onverdraegelyk.  De arme lieden gingen buyten de steden de boomen afhouwen van merkelyke dikte, snoeyden gheele bosschen af, dat men tot eene halve myle buyten de steeden geen boomen (meer) sag als overgroote, synde de gemeyne al afgehouwen.  Daerenboven, het graen niet komende ter merkt, waeren de regeerders in de steeden verpligt uyt de magazynen brood te doen backen, alwaer 't de aerme lieden gingen haelen.  Van hun assignaten insgelyckx waeren de backers verplight aldaer hun graen te gaen coopen, van hetgoone in requisitie was genomen.  (Dit gebeurde) namentlyk in de steeden.  Op de buytenplaetsen had deese saeke geen plaetse.  De brooden, kleyn en dier, maekten selfs dat deese saeke beswaerlyk viel aen alle slag van menschen, mits er bovenmaeten ten onder wierden gebragt van de alderbeste familiën, wiens capitaelen - bestaende uyt renten - wierden afgelost in papieren gelt, waervan de weirde van dry fransche livers, synde dit een halve fransche croone, aen den ontfanger maer dry stuyvers in loopenden cours weirdig wierd en ten la(at)sten op niet(s) wierden gebragt.

De contributie die in gelt moest betaelt worden maekte ook eene beswaerelyke saeke voor vele treffelyke lieden, jae, de heeren pastors en onderpastors waeren hier niet uytgesondert, schoon sy berooft wierden van alle hunne revenuen.  Den pastor van Waerschoot wierd belast met 400 livers (= livres).

1795

Den vreeden winter deede geweldighe rivieren, de Schelde en de wateren van Holland waermeede het sig altyd ontoegankelyk en onwinbaer heeft gemaekt, - als baenen van vaste land (deed) worden, door de dikte van het ys, gaf aen de franschen de gelegentheyd van gheel Holland, Zeeland te veroveren en de Hollandsche en Engelsche troepen daeruyt te dryven of krygsgevangene te maken.  Door het veroveren van alle deese hollandsche steeden, moesten alle de fransche priesters en uytwykelingen in den alderfelsten winter na(er) Westphalen vlugten, alsmede de nederlandsche priesters en borgers.  Onder de voornaemste die in Holland geweest hadden waren den aertsbisschop van Mechelen S. Henricus Cardinael van Frankenberg, Ferdinandus-Marie (Prins van Lobkowitz) van Ghend, de prelaeten van Drongen, Baudeloo (die aldaer gestorven is), den prelaet van St. Pieters Martinus van de Velde, die in Holland van synen schat is ontvreemt, den thesaurier Petit en ontelbaer and(e)re geestelyken en wereldlyke personagien, die alle uyt de streeken sig over den Reyn moesten versetten, behoudens dat den aer(t)sbisschop Joannes Henricus sig resolveerde tot Rotterdam te blyven.

Ferdinandus-Marie (van Lobkowitz), XVIIe biscop van Ghend, weynig gewoon aen alle die ongemacken, tot Munster in Westphalen gecomen syne coetse en peirden vercogt hebbende om te leeven, is door een vallinge eerst overvallen, die op eenen dag ofte twee eenen quaeden treyn nemende, na de H. Sacramenten ontfangen te hebben, hem het tydelyke heeft doen verwisselen tegen het eeuwig op den 29en dag van februarii 1795, in den ouderdom van 69 jaeren.

In de maend februarii 1795 wierd Petrus Antonius Wttenhove (= Uuttenhove), notaris tot Waerschoot, naer gedaene overdragt met getuygen van de betaelinge in assignaten te hebben geweygert synde de somme van 29 guldens - tot Ghend voor de surveillance opgeroepen en na d'eerste verdeedi(gi)nge andermael gearreteert, ingedaegd en getransporteert na(er) Brussel, alwaer hy na pleyting syner saeke voor het tribunael, ter presentie van syne overdraeger en getuygen, wierd gecondemneert tot ses maenden gevang en 400 livers met affixie die hy tot Brussel begonst heeft en - met vertoog eener requeste - deselve heeft mogen voleynden tot Ghend, in de Augustynen.  Waeruyt hy vóór den verscheenen tyd, om de noodsaekelykheyd syner affairens, is mogen keeren na(er) Waerschoot, mits medeleydende eenen soldaet bewaker of schildwacht) aen wie hy 12 stuyvers daegs en de tafel moest besorgen tot het eynde van het verloopen alf jaer.

Ten selver tyd wierd afgeschaft het comittee van surveillance, dat is voor de waeksaemheyd, wiens snoode devoiren bestonden in te letten op alle de woorden dewelke de borgers deeden, met aendagt of die niet streckten tegen de republike, op het weygeren van assignaten, of het spreken in geselschappen, etc.  Alle de bedienden van dat comittee waeren huerelingen, van wiens overdragt regt of onregt, uytval van in de saeken afhing.  Sulke persoonen waeren alomme, maer de principaele tot Ghend.  De afschaffinge van dees comittee baerde groote vreugde aen alle deugdsaeme lieden, ter wiens onderdrukkinge hetselve streckte.  Menigvuldige van die surveillanten ontfingen na hunne afschaffing nog ten selven daege van Stockmans drinckgelt (= een pak stokslagen vanwege de volkswoede), dat hun wat hard viel.

(wordt voortgezet)

Merkwaardigheden over Waarschoot
1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17

Vorig artikel: Hoe C.A. Vervier, uit Eeklo, reeds in 1840 schreef over de scheiding tussen Noord en Zuid)

Volgend artikel: Inhoud van 1975, jaargang 8

Inhoudstafels

1968 - 1969 - 1970 - 1971 - 1972 - 1973 - 1974 - 1975 - 1976 - 1977 1978 - 1979 - 1980 - 1981 - 1982 - 1983 - 1984 - 1985 - 1986

Welkomblz van tijdschrift "Ons Meetjesland"
Doorzoek «Ons Meetjesland»!

MijnPlatteLand.com

Meest recente bijwerking :  21-04-2021
Copyright Notice (c) 2024