Uit tijdschrift "Ons Meetjesland", 1975, 8ste jaargang, nr. 2

MERKWAARDIGHEDEN
OVER WAARSCHOOT (2)

AMANS.

Op min dan een jaer stierven hier twee amans: Michiel de Croock den 30 juny 1636 en Arenhout Cauwenberghe, die verscheydene mael dat ampt heeft bedient en die hetzelve hernam.

KERK.

Men heeft tevooren geseyd dat de wethouders en notabelen van Waerschoot ten jaere 1640 onder dheer pastor Genyn hadden versogt eene nieuwe kerke ofte betaemelyke vergrootinge.  Welke vergrootinge is geschied ten jaere 1642, wanneer ter noordzyde den ganschen beuk - dan alleen komende tot aen het steentjen - werd nieuw gemaekt en tesamen den choor van O.L. Vrouw uytgelengt in den staet gelyk hy nu word bevonden.  Ook werd den toren merkelyk verbetert en de naelde wierd gebouwen door Adriaen de Visscher.  Men stelde op eenen sondag het cruys op den toren; dit is geschied wanneer Joos van de Veire en Jan de Backere waeren kerkmeesters.

Reproductie Heemschut

GREFFIER.

In het jaer 1643 is alhier overleden Livinus de Geldere, greffier van Waerschoot, die ten tyde van 26 jaeren dees ampt loffelyk had bedient en veele swaerigheden ontmoet door de oorlogen.

In dese bediening wierd gestelt den edelen heer Joannes Baptiste Isebrand, zoon vandheer Ontoen, die men segt eerst te hebben gewoont op de motte (nevens het kasteelken De Schepper), alwaer een huys staende hy eenigen tyd is verbleven.  Dese motte ligt nevens den grond van dheer van Bûnst, digt aen de kerke, waerop dezen heer een buytencasteelken (eigendom De Schepper) heeft gebouwd ten jaere 16 . . en omringelt met eenen wal, ophoogende met de uytgegraven aerde de straete van de kerke naer de Keere, toen die gansch leege en wateragtig was.

Dit goed, nademael beseten door syne suster, is by coope gekomen aen dheer Ghyssens, priester tot Ghend, in de jaeren 1700, den welcken den hof daerrond aenliggende meer dan de helft heeft vergroot, overbrengende aldaer den somertyd.

Na syn dood ten jaere 1792, in hoogen ouderdom, werd agter den hoogen autaer in een gemetsten kelder tot Waerschoot begraeven, door den pastor Pauwels, d'onderpastors van de Woestyne en van der Poorten.

De Lieve, in de bocht vóór Bertjesbrug.

Prentkaart uit de verzameling van Alf. Ryserhove.

Hy gaf aen de kerk eenen silveren vergulden kelk en missael.

Syn goed, komende aen dhr. Kervyn, wierd in 1796 verkogt door deesen heer - woonagtig te Ghend. - vercogt aen juffrouw Barbara Maenhout, weduwe aldaer van Martinus Uttenhove, die het dan binnen merkelyk heeft verandert en van buyten vermeerdert met eene camer ofte eetplaets tegen den wal.  Men sal hierna 1796 à '98 breeder over spreeken.

VORMSEL.

Syne hoogw. Antonius Triest, biscop van Ghend, quam hier tot Waerschoot toe den 24 mey 1644 om het H. Vormsel aen de kinderen uyt te reyken en de kerke te visiteren.  Hy wierd vergeselt door den heer deken en verwillekomt door den heer pastor Cornelius de Wit en de wethouders der prochie.

WIJDING VAN HET ONTEERD KERKHOF, 1644.

So is op den 4 octobre naer Waerschoot gekomen dheer en meester Joannes Oppermark, pastor van Evergem en deken van het distrikt, die uyt commissie van syne hoogweyrdigheyd het onteerd kerkhof van onse prochie - dat door het gevegt der Spaensche en Hollanders op den 2 july van dit jaer 1644 en het gestort bloed was ontheyligt en besoedelt - opnieuw te versoenen.

De ceremoniën werden verrigt van den eerw. heer deken, den pastor de Wit en andere priesters, gekleed met albe en choorcappe, en quamen naer het midden van het kerkhof met wywaeter van den biscop gewyd en, knielende op een uytgespreyd tapyt, songen de litanie van alle heyligen en alle sangers en den coster Petrus Beeckmans antwoordden en besproeyden na andere gebeden gheel het kerkhof en besonderlyk de plaetse alwaer het bloed gestort was.

TIENDEN.

In het jaer 1646, wanneer Matthys van Nevele, Pieter Martens, Daneel Geeraerd, Simon de Crane waeren scheepenen, Petrus Klincke, balliu, en Joos van Cauwenberghe aman, soo syn de voornoemde met de notabele te raede geworden van met eene requeste by hun onderteekent aen den biscop van Ghend, Antonius Triest, te versouken het herkrygen van de thiende, in profyte van hunnen pastor Cornelius de Wit;  welke thiende van den pastor van Somerghem werd geheft (= geheven) op onse prochie, betaelende alleen eenige competentie concurrende met het capittel van Doornyk: Verthoonde te dien eynde dat deese thiende alleenlyk by usurpatie van Somerghems pastor wierd genoten, sonder eenigen titel van toekomste te konnen aenwysen, gelyk ten jaere 1610 reets was getoont, hoopende met het overlyden van den pastor van Somerghem beter te gelukken.

Maer in plaetse van hiervan het verhoopte uytwerksel te verkrygen, soo is de saeke met den aenkomende pastor Gaspar van de Wandele, pastor gestelt tot Somerghem, opnieuw na eenig verloop ingesponnen (= onveranderd geklasseerd).

TRANSLATIE (van het verblijf der Paters van Waarschoot naar Gent).  In het jaer 1650, wanneer Cornelius de Wit hier nog pastor was, Joannes Dobbelaere borgemeester, Arend de Smet, Jan de Reu en Joris de Vlieger scheepenen, dhr Joannes Isenbrand greffier, is onder de bestieringe van den eerw. heer Joannes Watervliet, prior, gebeurt de translatie van Waerschoot naer Ghend van de Priory, die hier sedert het jaer 1444 - wanneer de fundamenten syn geleyd door Simon Uttenhove - het heylig verblyf had geweest ten tyde van 203 jaeren, onder 29 priors.

AMAN.

In desen tyd was Matheus van Waes aman, in huwelijk met Anna van Cauwenberghe, dogter van Joos, die dit ampt seer dikwels insgelykx bedient hadde.  Welke Anna stierf den 30 septembre 1657, by wie haeren man Matheus wierd geleyd den 30 decembre 1658.

MONSTERING.

Den 1 july 1658 gebeurde eene monsteringe binnen Waerschoot van alle de manspersoonen van 20 tot 60 jaeren.

Reproductie Heemschut.

1659 - BALJUW - DE CROONE.

Op 25 octobre 1659 overleed Petrus Klincke, baljuw, in houwelyk met Joanna Mortier filia Petrus (die ook borgemeester en amman is geweest).  Syn huysvrouw stierf korten tyd na hem, binnen de stad Ghend, en wierd nevens hem begraeven, in den choor van O.L. Vrouw te Waerschoot.

Hy woonde waer nu De Croone staet.

1660 - PETRUS VAN DER BRUGGEN, BALJUW.

In syne plaetse (nl. van Klincke) werd gestelt tot balliu Petrus van der Bruggen, die sedert het jaer 1650 had bewoont het Vennegoed, toebehoorende alsdan aen joncker Arnuldus la Cathulle, hebbende hun lantgoet op Everghem.  Welk Vennegoet ten jaere 1625 toebehoorde aen jonckvrouw Judoca la Cathulle, wanneer het neerhof wierd bewoond door Gerolf Wassenhove en syn hoir (= erfgenaam) Jan van Wassenhove, den welken werd vervangen ten jaere 1648 door Joos Gryp; op welken tyd het toebehoorde aen jonckheer Henderik la Cathulle, die een proces met den Armen van Waerschoot heeft afgesien ten jaere 1640.

Den balliu Petrus van der Bruggen wierd daervan proprietaris by coope van jonckheer Arnuldus ten jaere 1660.

1661 - DUURTE.

Dieren tyd te Ghend; men vercogt de taerwe 24 de maete; den rogge 14 1/2 de maete en andere levensmiddelen ten avenante.

1661 - STORM.

5 mey, grooten stormwind, donder, blikxems, haegelsteenen die de beesten te velde quetsten; den donder en blikxem schonden veele torens en den wind sloeg ontelbare boomen uyt de aerde.

1662.

Op 28 february 1662 geweldigen stormwind.

1662 - KERKDIEF.

Den 4 maerte wierd tot Brugge gestraft den vermaerden kerkdief Jacobus van Havelbeecke, die het Lighaem des Heeren nevens syne vuursteede hadde begraeven.

1664 - STAERTSTER.

In december 1664 sag men wel ses weeken een steirtsterre, in den suytoosten haeren opgang neemende. Sy was ter lengde van 14 voeten en een teeken van onheyl en swaerigheden.

1664 - OVERLYDEN DEKEN.

Heer Joannes Oppermark, land-deken, stierf in 1664 en Gaspar Wandele, pastor te Somergem, quam in deese weerdigheyd.

1664 - PASTOREEL HUYS.

De prochie van Waerschoot was tot het jaer 1664 onvoorsien van een pastoreel huys en wooninge, zoodat in deese moeste by pachte worden voorsien door de wethouder en deser prochie; dewelke te dien eynde gemeenelyk aenwesen een hofstede, gestaen in de Kerkstraete gaende naer den Oostmoer, toebehoorende ten jaere 1540 aen Christoffel de Meulenaere en bewoont ten jaere 1796 by Pieter Steyaert, welk huys by overlevering nog werd genaemt de oude pastorye.

De heer pastor Daniël van Riest, misnoegt over eene soo onbequaeme wooning, soo om de groote afgelegentheyd van de kerke als om de cleene bequaemigheyd van het huys ten aensigte van den pastor, is benevens de wethouderen en notabele, Sieur Martens, borgemeester, en Pieter Steyaert, scheepen, en van raede geworden het openstaende huys van wylen dheer Joannes Isebrand by coope te moeten er vaste hegten aen de pastorye.  Dus hebben de voors. wethouder en op de 8 januarii 1664 van Jacobus Isebrand, Adriaen Maenhout en Cornelis de Valcke gekogt eene erfve met een huys daerop staende, voor de somme van 1700 guldens, met insigt van het ten eeuwigen daege te hegten aen de pastorye, op voorwaerde nogtans dat sekere dry stuckskens land, competerende aen de pastorye en jaerlykx opbrengende dry ponden gr., souden worden vercogt met toestemminge van degeene het behoort, om deese penningen daeruyt voortcommende te doen dienen tot schaedeloosstellinge van de prochie van Waerschoot en opdat deese vercoopinge der geestelyke goederen niet en vermogt als met toestemminge van syn hoogweirdigheyd, soo heeft den heer pastor daertoe gedaen het behoorelyk versoekschrift, voorts biddende te mogen ligten 200 guldens om het nieuw pastoreel huys in eenen behoorelyken staet te stellen, mits het onvoorsien was van waterput.

(Nota's: het Guldenhuis = de oude pastorije; sy had één stagie of gelykvloers en op dit gelykvloers 3 plaetsen + 1 voutekamer, met trap naer den zolder.

Het huys van wylen Joannes Isebrand is het huys waerop de huidige pastory staat, doch werd sindsdien verscheydene mael gewyzigd; afgebroken op 1-5-1780 en nieuw herbouwd, 40 voet vooruyt; zie pag. 41, handschrift van der Poorten).

Het oude pastoreel huys was onvoorsien van een waterput en van betaemelyke vensters, enz., welke eyschen (zie hoger) aen hem pastor werden toegestaen op den 24 july 1665 door de heeren vicarissen van het openstaende bisdom van Ghend, door het overlyden op den 5 april 1665 van Carolus van den Bosch, 8e biscop.

Prentkaart uit de verzameling van Alf. Ryserhove.

Dus is gevolgt de vercoopinge der dry stuckken lands, zynde twee van de dry boomgaerden sonder daeropstaende huysen en een partyken meersch, nu hof, synde gelegen nevens de pastorye, paelende ter straete en aen de hofstede van Carel Hoorebeke, nu de weesen van Cagny.

Het ander stuk ligt dieper in de Kerkstraet; het derde, de helft van een stuk meersch, oost Weenemaers hospitael met Piet er en Mathys van Nevel, west het Metaelestraetjen, noort Seger Tollenaere met synen helft.  De notabelen der prochie van Waerschoot, vertoonders van den requeste, waeren Joos de Pauw, Jan de Reu, Joos de Vlieger d'oude en Joos de Vliegere, doende deese beede voor den heer pastor.  Dus wierd het gecogt huys de presbyteragie (= pastorie) en men wierd te raede van het oud gehuert huys, gestaen tusschen hetgeen van Carel Hoorebeke en van Steven de Prince, amptman; het was één stagie waerin waeren dry plaetsen en eene voutcamere, met eenen hof agter het huys, sonder dat er bylag den bogaert, die nademael is bygeleyd door Ignatius Vercauteren.

Ik weet niet waerom de wethouderen en notabele niet en beriepen het capittel van Doornyk en den pastor van Somergem die, thiendeheffers zynde, dien last moesten draegen.  Volgens mijn gissen zyn de vercogte goederen uyt de Capellanie van Joanna van Bouchaute, welke goederen beriep het capittel van Doornyk, toen Carolus de Wit vraegde eenen onderpastoor te Waerschoot.

Den pastor gaf 700 guldens, de prochie 1000 guldens.

Deese oude pastorye behoorde toe aen de gilde van O.L. Vrouw en wierd eygentlyk genaemt het gulden huys, vermits het in vroeger tyden, niet bewoont van pastors, diende ten gerieve van de gilde en hun wiert verhuert. Welk huys nogtans nademael is vercogt geworden, toebehoorende reeds ten jaere 1640 aen Christoffel Meulenaere, van wie het wierd gepagt.

1666 - BESMETTELYKE ZIEKTE.

In het jaer 1666 heerschte hier door gheel het land eene besmettelyke ziekte en daer was verbod van geene vrouwliên faillien (= ruwe, zijden stoffen; faille) te dragen en men gebood insgelykx van aen alle besmette huysen teeken uyt te hangen en dit op swaere boete.  Alle kerken, cloosters en capellen wierden bewoont van de waere christenen en men spande alles in om de straffe te stutten.

Binnen Waerschoot stierf onder veele andere Livine van Speybroeck, vrouw van Jacobus Martens, welken byna op de selve uure stierf van den 24 octobre 1666 met vier van hunne kinderen, van welke ses maer één, en dit nog een kind tevooren gestorven, vermogt op het kerkhof te worden begraeven, wordende de vyf overige op een stuk land agter hun huys in d'aerde gedolven.

Nota: Onderpastor Joannes Goidtseels, geboren tot Breyne-casteel, by Halle.

1669 - DROOGTE.

In het jaer 1669 was de hitte van de sonne soo geweldig en de droogte soo overgroot dat de beesten op het veld van dorst verstickten.  Eene menigte van menschen wierd door de siekte weggerukt.

1670 - OVERLYDEN MOEDER VAN PASTOR.

Op den 29 november 1670 is alhier in de pastorye overleden joff. Anna de Smet, huysvrouw van Daniël van Riest, oud 83 jaeren, moeder van onsen eerw. heer pastor van Waerschoot.

1671 - ACCIJNZEN.

In het jaer 1671 zyn de assynsen gestelt op het bier en ook de maelderye door gheel Vlaenderen, die waeren van eenen termyn van jaeren en dueren nog !

1675 - MOORD.

Op den 25 januarii 1675, ontrent vyf uuren naer den middag, wierd alhier met eenen stok in de Weststraete de hersenen ingeslaegen:

Livinus Cloots, in huwelyk met Judoca Temple, beyde woonagtig tot Bellem, tot welke hy niet meer weerkeerde.

De Fransche, gheel het land door swervende om te plunderen, hebben hier ontmoet eenen Spaenschen soldaet, genaemt Jacobus Boonen, die sy hebben met eenen kogel dood geschoten op den 23 decembre 1675; welken alhier wierd op het kerkhof begraeven.

1677 - WINTER.

In het jaer 1677 was het eenen strengen winter, zynde alle de vaerden gesloten geweest en het land overrompelt van de Fransche stroopers. In het jaer 1677 wierd op den 6 juny begraeven: Leonardus Impens, dienende onder 't regiment la grandière, sonder dat men weet de oorsaeke waeruyt hy het leven heeft verlooren.

SPAENSCHE SOLDAETEN.

In desen tyd (1677) wierd Brugge opgekropt van Spaensche soldaeten, dewelke gemonstert synde wierden verdeelt, waervan het een deel wierd gesonden naer Ghend, passeerende door Eecloo en Waerschoot.

1678 - OVERLYDEN.

Op den 26 augusti 1678 stierf Margarita Rogiers, oud 42 jaer, en Joris Pauwels, haeren man, een quaert na haer, oud 43 jaeren, die beyde in één graf wierden begraeven.

Wanneer den 5 octobre 1678 hier Fransche lagen, stierf in de Jaegerpaele François de Bruyne, gebortig van Tours en touryne Franschen soldaet.

Prentkaart uit de verzameling van Alf. Ryserhove.

1679 - DRIELING.

In het jaer 1679 baerde op 4 juny Elisabeth Kaeckebeeck, huysvrouw van Martin Nootschaele, drie kinderen, die met de moeder stervende, in een en deselve kist den volgenden dag met deselve syn begraeven.

1680 - STEIRTSTERRE.

Op het eynde van novembre 1680 wierd in de logt een steirtsterre gesien, komende in den westen en trekkende langsamig naer het noorden, wiens steirt was ongemeen groot.

1682 - STEIRTSTERRE.

In de maend augusti wierd er een steirtsterre gesien. Daer ontstond de plaege der beesten, die de schicht genaemt is.

1683 - OORLOG.

In het jaer 1683 rukte de het Fransche leger onder Lodewyk den XIV, zynde om voorseyde reden met de Spaensche in oorlog, wederom in Vlaenderen en dit in het midden van den winter.

Dit verschrikkelyk en verdelgende leger, dat boven de brandschattingen die sy op alle dorpen afpersteden soo veel sy konden, nog al het vee en beesten wegrukteden, vielen in de maend decembre in de prochie van Bellem.

Wie sal d'onmenschelykheden vertellen die die goddeloose soldaeten, draegende in den tyd den naem van christene Turken, uytstortten over alle inwoonders der plaetsen die sy inrukten als raesende ?

Sy sloegen op den 23 decembre 1683 een brugge over de Brugsche vaert, vielen al brandende in Somerghem, en setten hunnen verwoestende togt naer Waerschoot, alwaer de cavalerie langst Beeck-brugge quam ingevlogen; en vermits Pieter Steyaert als borgemeester, Charel Hoorebeeck, bailliu, Jan Bapte de Smet, greffier, vanwege het gouvernement verbodt hadden van iets aen de Fransche te betaelen, nog niet hadden betaelt, soo hebben deese behoudens de bailliu Hoorebeecke eene veilige plaets gesogt om in hunne handen niet te vallen; terwyl deese menscheloose soldaeten reeds besig waeren met gheel de plaetse te verbranden, riep deesen bailliu al kermende of er niemand niet en was die medelyden hadde met de prochie om den brand af te koopen, dog elk gevlugt synde gingen die soldaeten voort en staeken al dat vuer wilde vatten in brande.

Sig daermede niet vergenoegende, maer stroopten nog uyt soowel de vrouwspersoonen tot op hun naekte lighaem, soo dat er niet anders was te sien als brand en naekte menschen, die uyt hun handen in die gesteltenisse nog bley waeren te vlugten.  Men soude er ontelbaere persoonen kunnen noemen die dit lot ondergaen hebben, maer het is genoeg als u weet te seggen dat den pastor Carolus de la Mars in een gedenkschrift ons heeft naegelaeten dat er op de plaetse van Waerschoot, ontrent de kerke, geen een huys en is overgebleven, dat door het vier niet is verslonden, als een januiverhuys (= brandewijnhuis), waerin de soldaeten met den drank wierden gepaayt.

Soo dat onder andere het huys van I. Bral, het huys van den bailliu Hoorebeecke, van Steven de Prince, Jan de Smet, greffier, die het nademael heeft opgebouwt nevens st. Hubert, verwoest werden.

Gheel den Oostmoer en in een woord door gheel hunnen togt syn vernietigt geworden, niet alleen op deese prochie hun woede versaedende, maer gaende dus voort tot onder het Sas van Ghend, nemende binnen hunnen aftogt langs st Laureyns, Sisseele, Eecloo, trekkende dus naer Lovendeghem, overal niet siende als vlammen de logt ingaende.

Dit was de gesteltenis van onze prochie en van onse gebueren daer de Fransche gepasseert waeren; synde sedert dien date 23 decembre 1683 schier alle de huysen nieuwe opgestelt van gheel de plaetse, Beeke, Oostmoer (zie verder: de la Mars).

1689 - GEVEGT BEIRTJEN.

In het jaer 1689 is er op den 31 decembre gebeurt een gevegt tusschen eenige Spaensche en Duytsche soldaeten, in de herberg Het Beirtjen, waerin syn dood gebleven Joannes de Cock en Francies Montyne, om eenige onderlinge geschillen, mits sy soldaeten der bondgenooten waeren.

1690 - HUYS NEVEN ST HUBERT.

Dheer Joannes de Smet, greffier van Waerschoot, is ontrent desen tyd 1690 gestorven, hebbend in syn leven gebouwt syn huys, staende nevens d'herberge St Hubert, nademael bewoont door sekeren N. Scheirder en Jacobus Buyse, blompelder.

(wordt voortgezet)

Merkwaardigheden over Waarschoot
1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17

Vorig artikel: Handmerken te Waarschoot in de 17e eeuw

Inhoud van 1975, jaargang 8

Volgend artikel: Een oud jubelgedicht uit Maldegem

Inhoudstafels

1968 - 1969 - 1970 - 1971 - 1972 - 1973 - 1974 - 1975 - 1976 - 1977 1978 - 1979 - 1980 - 1981 - 1982 - 1983 - 1984 - 1985 - 1986

Welkomblz van tijdschrift "Ons Meetjesland"
Doorzoek «Ons Meetjesland»!

MijnPlatteLand.com

Meest recente bijwerking :  21-04-2021
Copyright Notice (c) 2024